” ဇာတ္သမားျပန္ရင္၊ မွတ္သား စရာ က်န္ရမယ္” ဆိုတဲ့ ဆုိ႐ုိး စကားကို ၾကားဖူးၾကမွာပါ။ ဇာတ္ သမားဆုိတာက ျမန္မာ့ဇာတ္သဘင္ ေတြထဲက မင္းသားႀကီး မင္းသား ငယ္ဦးစီး သ႐ုပ္ေဆာင္မ်ားကို ၫႊန္း တာျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္ေဟာင္းတုန္း က ဇာတ္သမားေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္ မွာ (စာေရးဆရာ) လို႔ ေခၚၾကတဲ့ စာေပပညာရွင္ စာသမားႀကီးေတြ ရွိၾကတယ္။ သူတို႔က ဇာတ္ကြက္၊ ဇာတ္လမ္း၊ ဇာတ္႐ုပ္နဲ႔ လိုက္ဖက္မယ့္ ရသေျမာက္စာသ စားေတြကို ဖြဲ႕ႏြဲ႕ ဖန္တီးေပးရတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ “ဇာတ္ စာ”ကို မင္းသား မင္းသမီး သ႐ုပ္ ေဆာင္ေတြက သ႐ုပ္ေဆာင္တဲ့အခါ၊ ေျပာဆုိဖြဲ႕ႏြဲ႕ၾကရတယ္။ ေတးကဗ်ာ ဆုိရင္ အႏုပညာ ေျမာက္ေအာင္ သီက်ဴးျပၾကရတယ္။ “ဇာတ္စာ” ေတြထဲမွာ၊ ဒီကေန႔ေခတ္ လူ အူ ေၾကာင္က်ားေတြက “ဖီေလာ္” လို႔ အဂၤါမစံုတဲ့ စကားမ်ဳိးသံုးတဲ့ ဒႆန ေတြပါမယ္။ ဗုဒၶရဲ႕ တရားဓမၼေတြ ပါမယ္။ ေရွးပညာရွိတို႔ရဲ႕ နီတိအဆံုး အမေတြပါမယ္။
အဲသလို တန္ဖိုးရွိတဲ့ စကားေတြ ကို ဇာတ္သမားအႏုပညာရွင္ေတြက သ႐ုပ္ေဆာင္ကျပရင္း၊ ရြတ္ဆိုေျပာ ၾကားတတ္ၾကတဲ့အတြက္ “ဇာတ္သ မားျပန္ရင္ မွတ္သားစရာက်န္ရမယ္” လို႔ ေရွးလူေတြက ဆံုးမလမ္းၫႊန္ခဲ့ၾက တာ။ သို႔ေပမယ့္ ဒီေခတ္မွာေတာ့ မွတ္သားစရာ မဟုတ္တဲ့ ဗလရႊတ္တ၊ ေဖေတာ့ေမာင္ေတာ့ စကားေတြကို ဇာတ္စင္ေပၚမွာ ၾကားေနၾကရပါ တယ္။ (ေအာ္ …) ေခတ္ေျပာင္း ေတာ့ လူေတြလည္း ေျပာင္းၾကရေပ သေပါ့။
ဒီကေန႔ … ေခတ္အခါမွာ စာေပေဟာေျပာပြဲေခါင္းစဥ္တပ္၊ စာ ေရးဆရာမ်ား၊ ျပင္ပပညာရွင္မ်ား၊ တစ္ဝက္တစ္ပ်က္ ပညာတတ္မ်ား၊ လူလံုးျပေဖ်ာ္ေျဖေရး show-biz နယ္ထဲက အခ်ဳိ႕ေသာ အႏုပညာသ မားမ်ား၊ ႏုိင္ငံေရးသမား အငယ္အ လတ္မ်ားရဲ႕ ေဟာေျပာပြဲေတြအခါ အခြင့္သင့္သလို ေပၚထြက္ေနပါ တယ္။ တစ္ႏွစ္လံုး စာတိုေပစထုိင္ ေရးလု႔ိ မရႏုိင္တဲ့ ေဟာေျပာခဥာဏ္ ပူေဇာ္ေငြကို ၁ နာရီေလာက္ ေဟာ ေျပာ႐ုံနဲ႔ ရရွိၾကတဲ့ ေမာင္ကံေကာင္း မယ္ကံေကာင္း စာေရးဆရာတခ်ဳိ႕ ေတာင္ ရွိေနၾကပါတယ္။ ပိုၿပီး ကံ ေကာင္းတဲ့ ဖိုးကံထူး ခင္ကံထူး စာ ေရးဆရာမ်ားကေတာ့ ျပည္ပကို ေတာင္ သြားၿပီး ျပည္ပေရာက္ ျမန္ မာပရိသတ္ကို ေဟာေျပာခြင့္ရေနၾက ပါတယ္။
ခင္မင္ေလးစားတဲ့ စာေရးဆရာ တစ္ေယာက္ဆုိရင္ စာအေရးနည္းၿပီး လက္မလည္ေအာင္ ေဟာေျပာေနရ လြန္းလို႔ စာေရးသူက “စာေဟာ ဆရာ” လု႔ိ က်ီစားၿပီး ေခၚေလ့ရွိပါ တယ္။ “ေဟာေျပာျခင္းအတတ္” ဆို တဲ့ ျမန္မာတို႔ရဲ႕ ေရွးအစဥ္အလာ ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားတာ ေက်နပ္ စရာျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ေဟာ ေျပာခြင့္ရတုိင္း ဘလေခ်းနန္း ပရမ္း ပတာ၊ ဟာသျပက္လံုးေတြ ထိုးရင္ ေတာ့ စာေရးသူက “စာေပေဟာေျပာ ပဲြ”ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ မထားပါ ဘူး” ပရိသတ္လက္ခံလို႔ေဟာတာ ဘာျဖစ္သလဲကြာ။ မင္းအပူပါသ လား”လို႔ စာေရးသူကို ေငါ့မယ္ဆုိရင္ လည္း စာေရးသူက “ကိုယ့္သမိုင္း ကိုယ္ေရးေပါ့ ဘုရားဒကာ”လို႔ ျပန္ ၿပီး ရိလိုက္မွာပဗ်ာ။
စာေဟာဓေလ့ဆိုတာက၊ မေန႔ တစ္ေန႔ကမွ ေပၚလာတာ မဟုတ္ရ ေပါင္ဗ်ာ။ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈ ဖံြ႕ၿဖိဳးလာ ၿပီး “ပညာရွင္” ပုဂၢိဳလ္လို႔ အမ်ားက သတ္မွတ္ယံုၾကည္သူမ်ား ေပၚထြန္း လာတဲ့အခ်ိန္မွာ ပညာရွိတို႔ရဲ႕ စာ ေဟာ ဓေလ့ ရွင္သန္လာခဲ့ပါၿပီ။ (ဘယ္ေခတ္၊ ဘယ္သကၠရာဇ္မွာ စာ ေဟာဓေလ့ ေပၚလာသလဲ လို႔ေတာ့ မေမးၾကပါနဲ႔ဗ်ာ။ စာေရးသူက သု ေတသီမဟုတ္လို႔ ခြင့္လႊတ္ၾကေပ ေရာ့။ သိခ်င္သပဆို …ရည္ၫႊန္း က်မ္းမ်ားကို လွန္ၾကေလွာၾကပါ။ အင္တာနက္ထဲ ျပဴးၿပဲဝင္ၾကည့္ၾက ပါ။) ေခါမ (ဂရိ) ေခတ္ကေတာ့ စာ ေဟာဆရာကို “ေအာရတု” Orator ရယ္လို႔ သူ႐ုိ႕ဘာသာစကားနဲ႔ ေခၚ ၾကပါသတဲ့။ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈနယ္ ပယ္မွာေတာ့ “ႏႈတ္မႈပညာ”လို႔ေခၚ သပ။ ဘိုလိုေတာ့ oratory လို႔ သံုး ႏႈန္းၾကေၾကာင္းပါ။
ကေန႔ …စာေပေဟာေျပာပြဲ ေတြမွာ စာေပအေတြ႕အႀကံဳရွိၿပီး ႏႈတ္မႈပညာ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားက သရဖူေဆာင္းေနၾကပါတယ္။ စာေပ အေတြ႕အႀကံဳမရွိလွဘဲ။ ႏႈတ္မႈပညာ အားကိုးနဲ႔ စာေဟာဆရာ လုပ္စားေန သူတခ်ဳိ႕လည္း ရွိသဗ်။ စာေပ အ ေတြ႕အႀကံဳမ်ားစြာရွိေသာ္လည္းပဲ။ ႏႈတ္မႈ ပညာစြမ္းရည္ကင္းမဲ့၊ အာ ဝဇၨာန္းမရႊင္လို႔ ပရိသတ္ရဲ႕ ၾသဘာ သံမရရွာသူေတြကိုလည္း ေတြ႕ဖူးပါ ရဲ႕။ အဆုိ၊ အငို၊ အက၊ အခုန္ ကြၽမ္း ေပမယ့္၊ အသံၾသဇာနဲ႔ ႏႈတ္မႈပညာ တစ္ဘက္ကမ္းခတ္တဲ့ “ၾကာနီကန္ ဆရာေတာ္” ကို မယွဥ္ႏုိင္လို႔ ပဲခူး-ေရႊေမာ္ေဓာ ဘုရားပြဲမွာ ထြက္ေျပး ၾကရတဲ့ ဇာတ္အဖဲြ႕ေတြ ရွိခဲ့ဖူးပါၿပီ လားဗ်ာ။
စာေရးသူကေတာ့ …စာေပ အႏုပညာသမားျဖစ္တဲ့အျပင္၊ ကိုယ့္ အႀကိဳက္ ကိုယ့္စ႐ုိက္နဲ႔ ေနတတ္သူ ဆုိိေတာ့ ကေန႔ေခတ္ လူေျပာမ်ားတဲ့ စာေပ ေဟာေျပာပြဲေတြကိုေတာင္ မသြားပါဘူး။ ကုန္ကုန္ေျပာရရင္ စာေပေဟာေျပာပြဲ ဧကရာဇ္ႀကီး ျဖစ္ ခဲ့တဲ့ သြားေလသူ ဆရာႀကီး “ေအာင္ သင္း” ရဲ႕ ပြဲကိုေတာင္၊ လမ္းႀကံဳမွပဲ ခရီးသြားဟန္လႊဲ နားေထာင္တာပါ။ စာေရးဆရာဆုိတာ “ေအာ္သာ” author အလုပ္ပဲ လုပ္ရမယ္။ “ေအာ ရတု” orator အလုပ္မလိုအပ္ဘူးလို႔ ခံယူထားပါတယ္။
တစ္သက္မွာ မေမ့ႏုိင္ဆံုးက ေတာ့ ၁၉၇၄/၇၅ ကာလ၊ မႏၲေလး ဟံသာဝတီသတင္းစာတုိက္မွာ စေန ေန႔တုိင္း ခင္းက်င္းခဲ့ၾကတဲ့ “စေန ဝိုင္း” ပါပဲ။ ဝါရင့္၊ သမၻာရင့္စာေပ အႏုပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးက စာတမ္း ဖတ္မယ္။ ၿပီးရင္ တက္ေရာက္သူေတြ က ေဆြးေႏြးမယ္။ ေနာက္ဆံုး စာ တမ္းရွင္က ျပန္လည္ေဆြးေႏြးမယ္။ ျပင္းထန္တဲ့ “ဒီဘိတ္” debate မရွိပါဘူး။ ေအးေဆးနဲ႔ မွတ္သားစရာ ခ်ည္းပဲ။
သြားေလသူ ဆရာႀကီးေဒါက္ တာသန္းထြန္းက ေဆြးေႏြးေတာ့ “ဗမာပေဒသရာဇ္ သမုိင္းဆရာေတြ ဟာ လူလိမ္ေတြ” တဲ့။ “ယိုးဒယားကို သြားတုိက္လို႔ ရန္သူ ၁ဝ ေယာက္ သတ္ခဲ့တာကို နန္းတြင္းမွာ သမုိင္း မွတ္တမ္းေရးေတာ့ သုညႏွစ္လံုးတိုး ၿပီး ရန္သူ ၁ဝဝဝ သုတ္သင္ခဲ့တယ္ လို႔ ၾကြားၾက” သတဲ့။ “ကိုုယ့္ဘက္က စစ္သည္ ၁ဝဝ က်ခဲ့ရင္ေတာ့ သုည ႏွစ္လံုးကို ေဖ်ာက္ၿပီး ဖံုးဝွက္လိမ္ညာ ေရးၾက” သတဲ့။
အဲသည္ ေဟာခ်က္ကိုေတာ့ စာေရးသူအႀကိဳက္ဆံုးပဲ။ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာ သန္းထြန္းထက္ ေရွးက် စြာ သမိုင္းဆရာေတြကို “ေထာင္း”သူ ကေတာ့ ကမၻာေက်ာ္စာေရးဆရာ ႀကီး ျဖစ္တဲ့ “လီယိုေတာစကြိဳင္း”ပါပဲ။
အဲသည္ “စေနဝုိင္း”မွာ ဆရာ “မံုရြာဦးေလးခန္႔”စာတမ္းဖတ္တဲ့ေန႔ က ေဆြးေႏြးပြဲမွာ ဝင္ၿပီး “ခြၽန္”တဲ့ လူတစ္ေယာက္ ေတြ႕ခဲ့ရေသး။ သူက “ျမန္မာဆုိင္းဝိုင္းႀကီးနဲ႔ တီးမႈတ္ေနလို႔ အမ်ဳိးသားဂီတမွန္ေသာ္လည္း တီး မႈတ္တဲ့အေၾကာင္းအရာက ပေဒသ ရာဇ္ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕ျဖစ္ေနရင္၊ အဲ သည္ဂီတဟာ ေဖာက္ျပန္တဲ့ အႏု ပညာပါ”တဲ့။ အင္မတန္ ဒီဘိတ္လုပ္ လို႔ ေကာင္းတဲ့ ေဆြးေႏြးခ်က္ပဗ်ာ။ ေဆြးေႏြးသူကေတာ့ နာမည္နဲ႔လိုက္ ေအာင္ “ခြၽန္”တတ္တဲ့။ သြားေလသူ “ကာတြန္းကံခြၽန္”ဆိုတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ပါပဲ ခင္ဗ်ား။ ။
ၾကဴးႏွစ္