ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေလ်ာင္းေတာ္မူ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ားအား ေနရာအႏွံ႔ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့ရာမုံရြာၿမိဳ႕နယ္ရွိ မဟာေဗာဓိ တစ္ ေထာင္ေလ်ာင္းေတာ္မူ၊ ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္၊ နတ္ေမာ္ရြာရွိ တိေလာက ဥေသွ်ာင္ရွင္သာေလ်ာင္း၊ ထားဝယ္ရွင္သာေလ်ာင္း၊ ၿမိတ္ၿမိဳ႕ မေတာ္ ပထက္ကြၽန္းရွိ အတုလရံသီရွင္သာေလ်ာင္း၊ ရန္ကုန္ ၿမိဳ႕ရွိ ေျခာက္ ထပ္ႀကီးဘုရား၊ ပဲခူးၿမိဳ႕ရွိ ေရႊသာေလ်ာင္းႏွင့္ စိန္သာ ေလ်ာင္း၊ မုိးၫွင္း၊ မုိးေကာင္း၊ ဇလြန္၊ နမၼား၊ မုံရြာ ဖုိလ္ဝင္ေတာင္ႏွင့္ ပုဂံရွိ မႏူဟာ ဘုရားတုိ႔သည္ ထင္ရွားသည့္ ေလ်ာင္းေတာ္မူ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား ျဖစ္ ၾကသည္။ ထို႔အတူမုဒုံၿမိဳ႕နယ္ ဝင္းစိန္ ေတာရတြင္လည္း ကမၻာ့အႀကီးဆုံး ေလ်ာင္းေတာ္မူ တစ္ဆူတည္ ထား ေနလ်က္ရိွရာအေတာင္ ၄ဝဝ ရွိၿပီး ဇိနသုခရန္ ေအာင္ခ်မ္းသာေလ်ာင္းေတာ္မူ ဘုရားႀကီးဟု ဘြဲ႕အမည္ ဆက္ကပ္ ထားေၾကာင္း လည္းသိရသည္။
စာေရးသူတုိ႔ ဇာတိေျမ ဟသၤာ တၿမိဳ႕နယ္၊ နတ္ေမာ္ရြာအနီးတြင္ ေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားတစ္ဆူတည္ရိွၿပီး ၁၂၆၉ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ တည္ထားခဲ့ကာ ၁၃၂၉ ခုႏွစ္တြင္ မွ ၿပီးစီး၏။ ဟသၤာတၿမိဳ႕ ရန္ကုန္ ေက်ာင္းတုိက္ ဆရာေတာ္မ်ား၊ ေဝဠဳဝန္ေက်ာင္း ဆရာေတာ္
မ်ားမွႀကီးၾကပ္ၿပီး မႏၱေလးၿမိဳ႕မွ ပန္းရန္ဆရာ ဦးထြန္းေဝ ဦးစီးအဖြဲ႕မွ တည္ထားခဲ့၏။ ဘုရားႀကီး၏ ဦးေခါင္းေတာ္ႏွင့္ ရင္ဘတ္ ေတာ္ အတြင္းဘုရား ရဟႏၲာျမတ္မ်ား၏ ေမြေတာ္ ဓာတ္ေတာ္မ်ား၊ ေရႊၾကဳတ္၊ ေငြၾကဳတ္၊ ပတၱျမား၊ စိန္ဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ ေရႊေလွ၊ ေရႊေ လ်ာင္း၊ ေငြေလွ၊ ေငြေလ်ာင္း၊ ေရသေကာင္း မ်ား၊ သတၱဌာန၊ အနိမႆ၊ မိဂဒါဝုန္ စသည့္ပုံတူမ်ား၊ သီဟုိမဟာ ေဗာဓိပင္မွ ပင့္ေဆာင္လာေ သာ ဓာတ္ေတာ္ေပါင္း ၈၄ဝဝဝ တုိ႔ကုိ ထည့္သြင္း ဌာပနာခဲ့ေလ၏။
ဦးစီးဦးေဆာင္ ျပဳတည္ထားသည့္ ဆရာေတာ္ႀကီးသုံးပါးႏွင့္ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ရဟန္းရွင္ လူျပည္သူမ်ားမွ ဘုရားႀကီးအား ၁၃၂၃ ခု ဝါဆုိလဆန္း ၂ ရက္ေန႔တြင္ တိေလာကဥေသွ်ာင္၊ ရွင္သာေလ်ာင္းဘုရားႀကီးဟုဘြဲ႕ အမည္ဆက္ကပ္ပူေဇာ္ခဲ့၏။ ဘုရား
ႀကီး၏ ဥာဏ္ေတာ္အတုိင္းအတာမွာဦးေခါင္းေတာ္ မဏိေတာ္ မွေမး ဖ်ားအထိ ၂၃ ေတာင္တစ္မုိက္၊ လည္ပင္းေတာ္ေမးဖ်ားမွ လည္ပင္ ေတာ္အဆုံးအထိ ၆ ေတာင္၊ လည္တုိင္အဆုံးပန္းေတာ္မွ ခါးေတာ္အထိ ၂၉ ေတာင္၊ ခါးေတာ္မွ တင္ပဆုံအထိ ၃၉ ေတာင္ တစ္မုိက္၊ တင္ပဆုံမွ ဒူးေတာ္အထိ ၃၂ ေတာင္၊ ဒူးေတာ္မွ ေျခမ်က္စိအလယ္ အထိ ၃ဝ ေတာင္၊ ေျခမ်က္စိမွ ေျခဖဝါးထက္ အလယ္ထိ အေတာင္ ၂ မုိက္ျဖစ္၍ စုစုေပါင္း ၁၆၈ေတာင္ တစ္မုိက္ ျဖစ္၏။ သံတန္ေဆာင္း ႀကီးအား ၁၃၃ဝ ျပည့္ႏွစ္မွ ၁၃၄ဝ ျပည့္အထိ ၁ဝ
ႏွစ္ၾကာတည္ေဆာက္ ခဲ့ရ၏။ အလ်ား ၃၃၆ ေပ၊ အနံ ၁၃၃ ေပ၊ အျမင့္ ၁ဝ၈ ေပရွိ၏။ ကြန္ကရစ္တုိင္ လုံးေပါင္း ၇၅ တုိင္ ပါဝင္ၿပီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ အင္ဂ်င္နီယာ ခ်ဳပ္ ဦးေအာင္ခင္မွ တည္ေဆာက္ေပးခဲ့၏။ တိေလာ ကဥေသွ်ာင္ ရွင္သာေလ်ာင္းဘုရားႀကီးတြင္ ၁၃၅၇ ခုႏွစ္သီတင္းကြၽတ္လျပည့္ မွစတင္ၿပီး ဆီမီး ၈၄ဝဝဝ ထြန္းၫွိ ပူေဇာ္ခဲ့ရာယခုခ်ိန္ထိ ႏွစ္စဥ္ မပ်က္မကြက္ ပူေဇာ္လ်က္ရွိ၏။
ထုိ႔အျပင္ နတ္ေမာ္တုိက္နယ္ အတြင္းရွိေက်ာင္းေပါင္း ၄၅ ေက်ာင္းမွ သံဃာေတာ္မ်ားအား ႏွစ္စဥ္ ဆြမ္းဆန္စိမ္းေလာင္းလွဴခဲ့ရာ ၆၅ ႏွစ္တုိင္ၿပီျဖစ္ေၾကာင္းသိခဲ့ရေလ၏။ ထုိ႔အျပင္ ေလ်ာင္းေတာ္မူရုပ္ ပြားေတာ္ႀကီးအားေၾကြေဆးျဖင့္ ေရာင္ေတာ္ဖြင့္ျခင္း၊ ေနာက္ေ က်ာေတာ္ အားေရႊေဆးျဖင့္ ေရာင္ေတာ္ဖြင့္ျခင္း၊ နဖူးသင္းက်စ္ေတာ္ အဂၤေတ ပန္းျဖင့္ ေရာင္ေတာ္ဖြင့္ျခင္း၊ စက္ေတာ္ရာႏွင့္ ဦးကင္းေ တာ္ျပင္ ဆင္ျခင္းမ်ားကုိ လည္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ ေၾကာင္းသိရွိရေလ၏။
လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းရွိ ေလ်ာင္းေတာ္မူမ်ားအနက္ (ဝင္းစိန္ေတာရေလ်ာင္းေတာ္မူမပါ) ဒုတိယအႀကီးဆုံးေလ်ာင္းေတာ္မူျဖစ္ သည့္ ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္၊ နတ္ေမာ္ ေက်းရြာ၊ ဟသၤာတ- ပုသိမ္ ကား လမ္း၊ ရထားလမ္းအနီးတြင္ တည္ရွိသည့္ မဟာတိေလာက ဥေသွ်ာင္ ရွင္သာေလ်ာင္းဘုရားႀကီးအားခရီး ႀကံဳႀကိဳက္ပါက ဝင္ေရာက္ဖူးေျမာ္ ၾကည္ညိဳႏုိင္ပါရန္ ေရးသားပူေဇာ္ လုိက္ရပါေလ၏။
ႏိုင္ထြန္း ( TGI )