ေမာင္ခင္မင္ ( ဓႏုၿဖဴ )
စြမ္းရည္ သတၱိရွိေသာ မင္း တစ္ပါး ထီးနန္းရ ေအာင္ ႀကဳိးပမ္းပံုကစ၍ မင္းျဖစ္ၿပီး ေနာက္ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးေဆာင္ရြက္ မႈမ်ား၊ ႏုိင္ငံစည္း႐ံုးမႈမ်ားကို မွတ္ တမ္း တင္ေရး သားထားေသာ အေရး ေတာ္ပံုက်မ္းမ်ား ျမန္မာစာေပသမိုင္း တစ္ေလွ်ာက္ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ဓညဝတီအေရးေတာ္ပံု၊ ရာဇာဓိရာဇ္ အေရးေတာ္ပံု၊ ဟံသာဝတီဆင္ျဖဴရွင္ အေရးေတာ္ပံု၊ ေညာင္ရမ္းမင္းတရား အေရးေတာ္ပံု၊ အေလာင္းမင္းတရား အေရးေတာ္ပံုတုိ႔ ထင္ရွားပါသည္။ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းေ သာ အခ်က္မွာ အေလာင္းမင္းတရား ႀကီးအေၾကာင္း ေရးသားေသာ အေရးေတာ္ပံုက်မ္း တစ္ေစာင္မက ေပၚထြက္ခဲ့ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထို အေလာင္းမင္းတရား အေရးေတာ္ပံု က်မ္းမ်ားတြင္လည္း ေရးသားသည့္ က်မ္းျပဳပုဂၢဳိလ္နာမည္ကို က်မ္းတြင္ အခိုင္အမာေတြ႕ရေသာ က်မ္းမွာ တစ္ေစာင္တည္းသာရွိသည္။ ထို ပုဂၢဳိလ္ ကား အေလာင္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္တြင္ လက္ဝဲေနာ္ရထာ ဟူ၍ ထင္ရွားေသာ အမတ္ႀကီးျဖစ္ သည္။
သမုိင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေဒၚရီရီ၏ ေဖာ္ထုတ္ခ်က္အရ အေရးေတာ္ပံုက်မ္းမ်ားတြင္ ေညာင္ရမ္းမင္းတရား အေရးေတာ္ပံု မွာ ဦးကုလားရာဇဝင္လာ ေညာင္ရမ္းမင္းတရားအေၾကာင္းႏွင့္ ရွင္သံခို၏ မင္းရဲဒိဗၺဧခ်င္းမွ ကဗ်ာ ပိုဒ္မ်ားကို ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္၍ အေရးေတာ္ပံုက်မ္းစစ္စစ္မဟုတ္ ေၾကာင္း ေပၚ ထြက္လာသည္။ က်န္ အေရးေတာ္ပံုက်မ္းမ်ားကိုမူ အေရး ေတာ္ပံုက်မ္းအျဖစ္ မွတ္ယူႏုိင္သည္။ အထင္အရွားေတြ႕ရေသာ အေလာင္း မင္းတရား အေရးေတာ္ ပုံက်မ္း ၂ ေစာင္အေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ား ဦးစြာေဖာ္ျပၾကသည္။
ပိဋကတ္ေတာ္ အုပ္ ဦးယမ္၏ ပိဋကတ္သမိုင္း စာတမ္းတြင္ လက္ဝဲေနာ္ရထာေရး ေသာ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး အေရးေတာ္ပံုႏွင့္ တြင္းသင္းဝန္ (တြင္းသင္း မင္းႀကီး) ေရးေသာ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး အေရး ေတာ္ပံုဟူ၍ ႏွစ္ေစာင္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုက်မ္း ႏွစ္ေစာင္စလံုးတြင္ ေရးသူနာမည္ မပါ သည့္အတြက္ ပညာရွင္မ်ားက ခန္႔မွန္းေျပာဆိုၾကရသည္။ ဆရာ ဦးလွတင္ (လွသမိန္) က ‘ေအာင္သူ တကာတုိ႔’ ခ်ီ အေရးေတာ္ပံုကို လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ လက္ရာ၊ ‘ရတနာပူရ အင္းဝမင္းတုိ႔’ ခ်ီ အေရး ေတာ္ပံုကို တြင္းသင္းမင္းႀကီး၏ လက္ရာဟု ခန္႔မွန္းၿပီး အေရးေတာ္ပံု ႏွစ္ေစာင္တြဲ ဟူ၍ တည္းျဖတ္ ထုတ္ ေဝခဲ့သည္။ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္ တင္ႏွင့္ ဦးေမာင္ေမာင္ႀကီးတို႔က လည္း ထိုႏွစ္ေစာင္ကို လက္ဝဲ ေနာ္ရထာႏွင့္ တြင္းသင္းမင္းႀကီး တို႔၏ လက္ရာမ်ားအျဖစ္ အသီးသီး
ယူဆၾကသည္။
သို႔ေသာ္ လက္ဝဲေနာ္ရထာ ေရးသည္ဟု အခိုင္အမာဆိုႏုိင္ေသာ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး အေရး ေတာ္ပံုတစ္ေစာင္ သီးျခားရွိေန ေၾကာင္း ေဒါက္တာ ေဒၚရီရီက ‘အေရးေတာ္ပံုက်မ္းမ်ား ျပႆနာ’ ေဆာင္းပါးတြင္ ၫႊန္ျပခဲ့သည္။ ထို အေရးေတာ္ပံုမွာ ‘ဘဂ်ာဝါဒိ ဂုဏကရံ’ အစခ်ီေသာ အေရးေတာ္ပံု ျဖစ္သည္။ က်မ္းဦးစကားတြင္ ‘ဝါမာ ႏု႐ုေဒၶါ- လက္ဝဲေနာ္ရထာအမည္ရွိ ေသာ။ အမေစၥာ- အမတ္ႀကီးျဖစ္ ေသာ။ ေယာအဟံ- အၾကင္ငါသည္။ ရာဇဝံသကံ- အေရးေတာ္ ပံုရာဇဝင္ ကို။ ရဓိႆာမိ- စီရင္ေပလတၱံ႕’ ဟု အခိုင္အမာဆိုထားသည္ကို ေထာက္ ၍ လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ လက္ရာျဖစ္ ေၾကာင္း အခိုင္အမာသိႏုိင္သည္။ က်န္အေရးေတာ္ပံုႏွစ္ေစာင္တြင္ တစ္ေစာင္မွာ တြင္းသင္းမင္းႀကီး၏ လက္ရာဟု ယူဆလွ်င္ တစ္ေစာင္မွာ လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ လက္ရာပင္ျဖစ္ ဖြယ္ရွိသည္။
လက္ဝဲေနာ္ရထာသည္ အေလာင္းမင္းတရား အေရးေတာ္ပံု ႏွစ္ေစာင္ေရးခဲ့သည္ဟု ယူဆဖြယ္ရွိ သည္။ ခန္႔မွန္းခ်က္သာျဖစ္၍ အခုိင္ အမာ မဆိုႏုိင္ေသးပါ။
လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ နာမည္ အထင္အရွားပါေသာ အေရးေတာ္ပံု မွာ ေပမူအျဖစ္ ကာလရွည္ၾကာစြာ ရွိခဲ့ရာမွ သမိုင္းပညာရွင္ ဆရာမႀကီး ေဒၚအုန္းၾကည္က တည္းျဖတ္ထုတ္ ေဝသည့္အတြက္ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္တြင္ စာအုပ္အျဖစ္ ေပၚထြက္ၿပီးျဖစ္သည္။
လက္ဝဲေနာ္ရထာ (၁၇၂၃- ၁၇၉၁) သည္ လက္႐ံုးရည္၊ ႏွလံုး ရည္ျပည့္ဝေသာ ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္သည္။ မုံေရြးဇာတိျဖစ္သည္။ အေလာင္း မင္းတရား ႏုိင္ငံေတာ္စ ည္း႐ံုးေနစဥ္ အင္းဝမင္းတုိ႔၏ ထံုးတမ္းစဥ္လာကို သိကြၽမ္းနားလည္သူအျဖစ္ ခိုဝင္ ခစားလာသူျဖစ္သည္။ နာမည္ကို ေမးရာ ‘ငေန’ ဟု ေလွ်ာက္သျဖင့္ အေလာင္းမင္းတရားက ထြက္ျပဴလာ ေသာ ေနလုလင္အျဖစ္ နိမိတ္ ေကာင္းယူကာ ျပည္ေထာင္ဖက္ ရဲေဘာ္ႀကီး ေျခာက္က်ိပ္ရွစ္ေယာက္ တြင္ ‘ငေန’ ကိုပါ ထည့္သြင္း၍ ေျခာက္က်ိပ္ ကိုးေယာက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ ခ်ီးေျမႇာက္သည္။ အေလာင္း မင္းတရား ခ်ီေတာ္မူရာ ေနာက္ ေတာ္ပါး က အၿမဲလိုက္ပါၿပီး စာေပ မ်ားေရးဖြဲ႕သည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရား လက္ထက္အထိ မင္းအဆက္ဆက္ တြင္ အမႈထမ္းေကာင္းတစ္ဦးအျဖစ္ ေအာင္ျမင္စြာ အမႈထမ္းခ့ဲသည္။
လက္ဝဲေနာ္ရထာဘြဲ႕အျပင္ လက္ဝဲ သုႏၵရ၊ စည္သူေက်ာ္ထင္၊နႏၵသူ ေက်ာ္ထင္၊ ေနမ်ဳိးသီရိေဇယ် ေက်ာ္ထင္၊ ေနမ်ဳိးမဟာေက်ာ္ ထင္၊ ေနမ်ဳိးမဟာ သခၤယာ ေက်ာ္ထင္၊ မဟာသီဟသူရ ဟူေသာ ဘြဲ႕မ်ား လည္း မင္းအဆက္ဆက္ ခ်ီးျမႇင့္ခံရ သည္။ သို႔ေသာ္ အေလာင္းမင္း တရားႀကီး ဟံသာဝတီကို သိမ္း ပိုက္ေအာင္ျမ င္ေသာ ေအာင္ပြဲတြင္ မင္းတရားႀကီးကိုယ္ေတာ္တိုင္ ခ်ီးျမႇင့္ ေသာ ‘လက္ဝဲေနာ္ရထာ’ ဟူေသာ ဘြဲ႕ကို စာဆိုက အျခားဘြဲ႕မ်ားထက္ ပို၍ ခံုမင္ႏွစ္သက္ဟန္ တူေၾကာင္း၊ မိမိစာမ်ားကို ထိုဘြဲ႕ျဖင့္ ကမၸည္းထုိး ေလ့ရွိေၾကာင္း ပညာရွင္တုိ႔ မိန္႔ဆိုၾက သည္။
အမတ္ႀကီး၏ နာမည္အျပည့္ အစံုမွာ ဦးျမတ္သာေန ျဖစ္သည္။ မန္က်ည္းတံုရြာဇာတိ ဦးျမတ္စံ သည္ လည္း ဦးျမတ္သာေနနည္းတူ လက္ဝဲ သုႏၵရဘြဲ႕ ရသည့္အတြက္ စာဆို ႏွစ္ဦးကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရာေထြး မွတ္သားခ့ဲၾကသည္။ ယခုအခါတြင္ သုေတသီမ်ား၏ ေဖာ္ထုတ္ခ်က္အရ ဦးျမတ္သာေန (လက္ ဝဲေနာ္ရထာ) ကို မံုေရြးလက္ဝဲသုႏၵရ၊ ဦးျမတ္စံကို မန္က်ည္းတံုလက္ဝဲသုႏၵရ ဟု ခြဲျခား ေခၚၾကသည္။ လက္ဝဲေနာ္ရထာ အမတ္ႀကီးသည္ ပ်ဳိ႕၊ ေမာ္ကြန္း၊ ရတု၊ ႀကဳိးသီခ်င္း၊ အေရးေတာ္ပံု၊ ေလွ်ာက္ထံုး၊ ေရးထံုးသတ္ပံုက်မ္း၊ ပ်ဳိ႕နိဂံုးစု အေျဖက်မ္း စသည္ျဖင့္ စာေပအမ်ဳိးမ်ဳိးကို ေရးသားခ့ဲေသာ စာဆိုပညာရွင္ႀကီး ျဖစ္သည္။
အေလာင္းမင္းတရား အေရး ေတာ္ပံုသည္ အေရးအဖြဲ႕ ရွင္းလင္း သြက္လက္သည္။ သ႐ုပ္ေဖာ္သည့္ ျမင္ကြင္းမ်ားကို ေပၚလြင္စြာ ေရးဖြဲ႕ သည္။ အေလာင္း မင္းတရား လက္ေအာက္သို႔ မခိုဝင္ေသာ ခင္ဦးစား ငခ်စ္ညဳိႏွင့္ အေလာင္း မင္းတရား၏ ရဲေဘာ္ မင္းေက်ာ္ပ်ံခ်ီ တို႔ စီးခ်င္းတိုက္ၾကရာတြင္ ငခ်စ္ညဳိ ျမင္းစီး၍ အစြမ္းျပပံုကို သ႐ုပ္ေဖာ္ ထားသည္။ ခင္ဦးစား ငခ်စ္ညဳိက မင္းေက်ာ္ပ်ံခ်ီႏွင့္ ရင္ဆုိင္မိေသာ အခါ
“ေယာက္်ားေကာင္းခ်ည္း ျမင္း ႏွင့္ ေတြ႕ၾကရေပေတာ့မည္။ ႏွစ္ဖက္ ရဲမက္တုိ႔မွာ ပြဲၾကည့္၍သာေန။ ျမင္း တစ္စီးခ်င္း တန္ၾကေစ။ ႀကံဳးဝါးသံပ ၍ ျမင္းကို အစံုစီးသည္။ ျမင္းအ႐ိုင္ စီးသည္။ ပယ္ဘြဲ႕စီးသည္။ ပယ္ခြဲ ပယ္စိတ္ စီးသည္။ ေျခတစ္ဖက္ ေထာက္ စီးသည္။ ပက္လက္စီးသည္။ ေမွာက္လ်က္စီးသည္။ ထက္ဝယ္ဖြဲ႕ စီးသည္။ ျမင္းနံပါးႏွစ္ဖက္ လက္ဝဲ လက္ယာကပ္၍ စီးသည္။ လွံကို လက္ဝဲလက္ယာလွည့္၍စီးသည္။ မင္းေက်ာ္ပ်ံခ်ီကား လက္စြဲလွံခ်ိန္ဆ ကာ ေန၏။ ငခ်စ္ညဳိ ျမင္းစီးနည္း အေထြေထြစီးၿပီးလွ်င္ လွံႏွင့္လႊတ္ လိုက္သည္။ မင္းေက်ာ္ပ်ံခ်ီလွံႏွင့္ ခတ္လိုက္၏” ဟူ၍ လႈပ္ရွားမႈမ်ား ႏွင့္လိုက္ဖက္စြာ သြက္သြက္ေရးထား
သည္ကို ေတြ႕ႏုိင္ပါသည္။
ရန္ကုန္ၿမဳိ႕၏ မူလအမည္မွာ ဒဂံုၿမဳိ႕ျဖစ္သည္။ အေလာင္းမင္း တရားႀကီးက ရန္အကုန္အစင္ေအာင္ ျမင္သည့္ အဓိပၸာယ္ျဖင့္ ရန္ကုန္ဟု အမည္ေျပာင္းျခင္းျဖစ္ သည္။ ထို အေၾကာင္းကို “သကၠရာဇ္ တစ္ေထာင့္တစ္ရာ တစ္ဆယ့္ခုနစ္ခု၊ ကဆုန္လဆန္း ခုနစ္ရက္ေန႔၊ ဒဂံုၿမဳိ႕ ေဟာင္း အေနာက္ေျမာက္၊ တာ ႏွစ္ရာေက်ာ္ ခန္႔တြင္ တန္ေဆာင္း ျပအိုးႏွင့္တကြေသာ သစ္တပ္က်ံဳး ေျမာင္း၊ တဲနန္းေတာ္ ေဆာက္လုပ္ ေတာ္မူ၍ ထိုအရပ္တြင္ ရန္အေပါင္း ကို အကုန္အစင္ ေအာင္ျမင္ေတာ္ မူေသာေၾကာင့္ ထိုၿမဳိ႕ကို ရန္ကုန္ သမိုက္ေတာ္မူသည္” ဟု မွတ္တမ္း တင္ထားပါသည္။
အေလာင္းမင္းတရား ယုိးဒယားကို ခ်ီတက္ရာတြင္ ‘ကိုယ္ လက္ မသာသည့္အတြက္’ တပ္ျပန္ လွည့္လာစဥ္ လမ္းတြင္ နတ္ရြာစံ သည့္အေၾကာင္းကို “မုတၱမေက်း ကင္းရြာသို႔ေရာက္၍ မိုးေသာက္ယံ အခ်ိန္တြင္ နတ္ျပည္စံေတာ္မူ၏။ နတ္ျပည္စံေၾကာင္းကိုလည္း ဝန္ႀကီး၊ ဝန္ေထာက္တို႔ႏွင့္ အတြင္းသား အမတ္၊ တပ္မွဴး၊ စစ္ကဲတို႔မွစ၍ မည္သူတစ္ေယာက္မွ် မသိေစရ။ အတြင္းအေသြးအသားတုိ႔ ထုတ္ယူ ၿပီးလွ်င္ ဆားအျပည့္ထည့္သြင္း၍ အေလာင္းကို ဖေယာင္းပုဆိုးျဖင့္ လိပ္၍ ဝါးျခမ္းစိတ္တုိ႔ျဖင့္ က်ပ္တည္း ေနေအာင္ စည္းေႏွာင္၍ ပကတိ အသြင္အျပင္ျဖင့္ စီးေတာ္မူၿမဲ ေဝါေတာ္ႏွင့္ ေဆာင္ယူခဲ့၍ ရန္ကုန္ သို႔ေရာက္လွ်င္ ေဖာင္ေတာ္ သို႔တင္ ရာတြင္မွ ဘဝရွင္ အေလာင္းမင္း တရား နတ္ျပည္စံေခ်ၿပီဟု သိၾကရ သည္” ဟု မွတ္တမ္းတင္ထားပါ သည္။
“ဘဝရွင္ အေလာင္းမင္းတရား ႀကီးကား ေဆြအား၊ မ်ဳိးအား၊ လက္႐ံုး အားႏွင့္ ျပည့္စံုေတာ္မူ၏။ ဘုန္း အာဏာႀကီး၏။ မ်က္ႏွာယွဥ္တုိင္း ရန္ေအာင္၏။ အႀကံေ တာ္ရွိသေရြ႕ အၿပီးသို႔ေရာက္၏။ မဆုတ္မနစ္ ႀကံေလ့ရွိ၏။ ရတနာသံုးပါး၌ ယံုၾကည္ေတာ္မူ၏။ သူရဲသူခက္တုိ႔ အား ခ်ီးေျမႇာက္ျပဳစု ေပးကမ္းေသာ အေလ့ရွိ၏။ ရဲရင့္တည္ၾကည္၏။ အိမ္နိမ့္ သံုးဆယ့္ရွစ္ႏွစ္၊ သက္ ေတာ္ ေလးဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္ေသာ္ အနိစၥေရာက္၏” ဟု အေလာင္း မင္းတရား၏ ဂုဏ္ရည္ႏွင့္ နတ္ရြာ စံသည့္ အသက္ေတာ္ကိုလည္း မွတ္ တမ္းတင္ထားပါသည္။
အေရးေတာ္ပံုက်မ္းျပဳစာဆို လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ စာေပဂုဏ္ ေက်းဇူးကို အစဥ္အဆက္ အေလး ထားၾကရပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)