‘တကၠသိုလ္ေၿမေၿခခ်ေလမွ’ အစခ်ီ ေသာ တကၠသိုလ္ ေနာက္ခံ သီခ်င္း တစ္ပုဒ္ကို သတိရမိပါသည္။ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ေျမကို ကြၽန္ေတာ္ စတင္ ေျခခ်ခြင့္ရပါၿပီ။ ယခုမွ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား စစ္စစ္ျဖစ္ ရပါေတာ့သည္။ ေျခခ်ေသာေန႔ကို လည္း မွတ္မိပါသည္။ ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္ ဇြန္လ ၁ ရက္ပါ။ တစ္နည္းဆိုရလွ်င္ ၁၉၆ဝ-၆၁ ပညာသင္ႏွစ္ စတင္ေသာ ရက္ပါ။ ထိုစဥ္က တကၠသိုလ္ ပညာ သင္ႏွစ္ကို ႏွစ္စဥ္ဇြန္လ ၁ ရက္ေန႔မွာ စတင္ၿမဲျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မွတ္မိ ေနျခင္းပါ။ ကြၽန္ေတာ္ ဥပစာ ဝိဇၨာ(ခ)တန္း ေရာက္ပါၿပီ။ အဂၤလိပ္ လို I. A. Part B ဟု ေခၚပါသည္။
ကြၽန္ေတာ့္အိမ္က ေတာင္ဥကၠ လာပ၊ ၁၃ ရပ္ကြက္မွာရွိသည္။ မနက္ တိုင္း အိမ္က ၁ နာရီေလာက္ေစာၿပီး ထြက္ရသည္။ ထီးတန္းေကာလိပ္တက္ တုန္းကလို ၿမိဳ႕ပတ္ရထား မစီးရေတာ့ ပါ။ ၁၃ ရပ္ကြက္ကိုေက်ာ္ၿပီး သစၥာ လမ္းကိုျဖတ္၊ ၁ဝ ရပ္ကြက္ကို ေက်ာ္ ၿပီး သစၥာလမ္းအဆံုးရွိ အမွတ္ ၆ ဘတ္စ္ကားဂိတ္ကို ခပ္သြက္သြက္ ခ်ီတက္ရသည္။ ကားဂိတ္က စီးရ သည္မို႔ ေနရာရသည္။ ဂိတ္မွ ကုကၠိဳင္း လမ္းဆံုအထိ ကားခက ၁၅ ျပားျဖစ္ သည္။ စပယ္ယာက လက္မွတ္ျဖတ္ ေပးသည္။ ကုကၠိဳင္းေရာက္ေတာ့ တကၠသိုလ္ရိပ္သာ လမ္းဘက္ကူးၿပီး အမွတ္ ၇ ဘတ္စကား ေျပာင္းစီးရ သည္။ အင္းလ်ားလမ္းမွတ္တိုင္အထိ ကားခက ၅ ျပား၊ အင္းလ်ားလမ္း ေက်ာ္ၿပီး ဆင္မလိုက္ ကားဂိတ္အထိ ၁ဝ ျပားျဖစ္သည္။ ကြၽန္ေတာ္က တကၠသိုလ္ အဓိပတိလမ္းထိပ္က အဝိုင္းေလးမွာဆင္းသည္။ ထိုစဥ္က လမ္းထိပ္တည့္တည့္မွာ အဝိုင္းခပ္ ေသးေသးတစ္ခုရွိသည္။ အဝိုင္းေလး ဟုေခၚသည္။ ကမာရြတ္လမ္း ၅ လမ္း ဆံုမွာေတာ့ အဝိုင္းႀကီးရွိသည္။ အဝိုင္းေလးမွာဆင္းၿပီး အဓိပတိလမ္း အတိုင္း ေလွ်ာက္လွမ္းရသည္။
လမ္းထိပ္လက္ယာဘက္ တကသ (တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား မ်ား သမဂၢအေဆာက္အအံု) ရွိသည္။ လက္ဝဲဘက္ ဝင္းထဲက မႏၱေလး၊ ေတာင္ငူ၊ အမရ၊ ရာမညဆိုေသာ အေဆာင္ ၄ ေဆာင္မွာ ေက်ာင္းသား မ်ား ေနထိုင္ရေသာ အေဆာင္္မ်ား ျဖစ္သည္။ ေနာက္မွ ေဆာက္သည့္ အေဆာင္မ်ားျဖစ္သည္။ (၁၉၆၄ ခု ေနာက္ပိုင္းမွာမွ စာသင္ခန္းမ်ား၊ ဌာန႐ုံးခန္းမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သြားျခင္းျဖစ္သည္။) လမ္းတစ္ ေလွ်ာက္ ပါေမာကၡေနအိမ္မ်ားရွိ သည္။ လက္ယာဘက္ ဝင္းထဲမွာရွိ ေသာ သထံု၊ ပဲခူး၊ ပင္းယ၊ စစ္ကိုင္း၊ အင္းဝဆိုေသာ အေဆာင္ ၅ ေဆာင္ ကလည္း ေက်ာင္းသားေဆာင္မ်ားျဖစ္ သည္။ Central Halls ဟု ေခၚသည္။ လက္ဝဲဘက္က အိမ္ေတြ ေနာက္ မွာရွိေသာ ဒဂံုေဆာင္ႏွင့္ ေရႊဘို ေဆာင္သည္လည္း ေက်ာင္းသား ေဆာင္မ်ား ျဖစ္သည္။ ကိုလိုနီေခတ္ က ဒဂံုေဆာင္ကို ဝယ္လင္တန္ေဟာ (Wellentan Hall) ၊ ေရႊဘိုေဆာင္ကို ဥတၱရေဆာင္ဟုေခၚေၾကာင္း သိရ သည္။ ဂ်ပ္ဆင္ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္း နားက သီရိေဆာင္က ေက်ာင္းသူ ေဆာင္ျဖစ္သည္။ ကိုလိုနီေခတ္က ဘင္တန္ေဘာ (Bentan Hall) ဟု ေခၚေၾကာင္း သိရသည္။ အဓိပတိ လမ္းအတိုင္း ေလွ်ာက္လာ၍ လက္ ယာဘက္က အေဆာင္မ်ား၊ အိမ္မ်ား လြန္လွ်င္ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္ ကို ေတြ႔ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ဘြဲ႔ႏွင္း သဘင္အေဆာက္အအံု မေရာက္မီ လက္ယာဘက္မွာ သိပၸံမဟာဌာန၊ လက္ဝဲဘက္မွာ ဝိဇၨာမဟာဌာန အေဆာက္အအံုမ်ားသို႔ေရာက္သည္။ ထိုအေဆာက္အအံုႏွင့္ ကပ္လ်က္မွာ မာလာေဆာင္ရွိသည္။ ေနာက္ ေဆာက္သည့္ အေဆာင္ျဖစ္သည္။ လက္ယာဘက္ အင္းဝလမ္းကို ခ်ဳိး လိုက္လွ်င္ အင္းဝေဆာင္ေရာက္ သည္။ ဝင္းအျပင္ထြက္လိုက္ေတာ့ အင္းလ်ားေဆာင္ႏွင့္ ေနာက္မွ ေဆာက္သည့္ ရတနာေဆာင္သို႔ေရာက္ သည္။ အမ်ဳိးသမီးေဆာင္မ်ားျဖစ္ သည္။ ဘဲြ႔ႏွင္းသဘင္ အေဆာက္အအံု ႏွင့္ ေဘးခ်င္းယွဥ္ေနေသာ ယခု စီးပြားေရး တကၠသိုလ္ျဖစ္ေနေသာ အေဆာက္အအံုကို လူမႈေရး သိပၸံ မဟာဌာန အေဆာက္အအံုဟုေခၚ သည္။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဝင္းထဲက အေဆာက္အအံု အခင္းအက်င္းမ်ား ကို ျမင္ေယာင္ၾကည့္မိျခင္း ျဖစ္သည္။
ဌာနေတြ စာသင္ခန္းေတြက မဟာဌာန အေဆာက္အအံု ၃ ခုမွာ ရွိသည္။ သစ္ပုပ္ပင္ႀကီးရွိေသာ သိပၸံ မဟာဌာန အေဆာက္အအံုမွာ သိပံၸ ဌာနမ်ားအျပင္ ဝိဇၨာဌာနမ်ားလည္း ရွိသည္။ ဘြဲ႔ႏွင္းသဘင္ႏွင့္ အနီးဆံုး ေတာင္ပံအလယ္ထပ္မွာ ျမန္မာစာ ဌာနႏွင့္ အဂၤလိပ္စာဌာနရွိသည္။ စာၾကည့္တိုက္ဘက္ ေတာင္ပံအေပၚ ဆံုးထပ္မွာ အေရွ႕တိုင္းရာဇဝင္ဌာန ရွိသည္။ ျမန္မာစာဌာနအေပၚမွာ ဘူမိေဗဒဌာနရွိသည္။ ဝိဇၨာမဟာ ဌာန အေဆာက္အအံုမွာေတာ့ သဘာဝတၱေဗဒ (ဖီလိုဆိုဖီ) ဌာန၊ ပထဝီဝင္ဌာန၊ ပါဠိဌာန၊ ဥပေဒ ပညာဌာနတို႔ ရွိသည္။ သစ္ေတာသိပၸံ မဟာဌာနလည္းရွိသည္။ တကၠသိုလ္ ဘာသာျပန္ႏွင့္ စာအုပ္ထုတ္ေဝေရး ဌာနလည္းရွိသည္။ သိပၸံမဟာဌာန အေဆာက္အအံုမွာ ေငြစာရင္းဌာန၊ ေငြလက္ခံဌာန၊ ေက်ာင္းေဆာင္ဌာန ေတြရွိသည္။ လူမႈေရးသိပၸံ မဟာဌာန မွာေတာ့ စီးပြားေရးတကၠသိုလ္ျဖစ္ လာမည့္ ေဘာဂေဗဒဌာန၊ ဝါဏိဇၨ ေဗဒဌာန၊ စာရင္းအင္းပညာဌာန တို႔ရွိသည္။ ၿပီးေတာ့ စိတ္ပညာဌာန၊ မႏုႆေဗဒႏွင့္ လူမႈေရးပညာဌာန၊ အေနာက္တိုင္း ရာဇဝင္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး သိပၸံဌာနတို႔လည္းရွိသည္။ ကြၽန္ေတာ္ တကၠသိုလ္ ေရာက္စက ဌာနမ်ား တည္ရွိပံုကို ျပန္လည္ျမင္ေယာင္ ၾကည့္မိျခင္းျဖစ္သည္။
ကြၽန္ေတာ္က ဥပစာ ဝိဇၨာ (က)I.A (A) မွာယူခဲ့ေသာ စိတ္ႀကိဳက္ ျမန္မာစာ၊ အေနာက္တိုင္း ရာဇဝင္၊ တကၠေဗဒ ဘာသာတြဲကိုပင္ ဆက္ၿပီး ယူရသည္။ သည္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ယူ ေသာ ဘာသာရပ္ဌာနရွိရာ မဟာဌာန အေဆာက္အအံု ၃ ခုစလံုး ကူးသန္း ၿပီး အတန္းတက္ရသည္။ ပင္ရင္း ျမန္မာစာ၊ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ စိတ္ႀကိဳက္ ျမန္မာစာ အတန္းမ်ားကို သိပၸံမဟာ ဌာန အေဆာက္အအံုမွာတက္ရ သည္။ တကၠေဗဒကို ဝိဇၨာမဟာဌာန အေဆာက္အအံုမွာ တက္ရသည္။ အေနာက္တိုင္း ရာဇဝင္ကို လူမႈေရး သိပၸံ မဟာဌာန အေဆာက္အအံုမွာ တက္ရသည္။ ေက်ာင္းစဖြင့္သည့္ေန႔ တြင္ ေၾကာ္ျငာသင္ပုန္းေတြမွာ အခ်ိန္ ဇယား အသင့္ကပ္ၿပီးေနပါၿပီ။ ကိုယ္ တက္ရမည့္ အခ်ိန္ႏွင့္ အခန္းနံပါတ္ မ်ားကို ကူးယူမွတ္သားၿပီး အတန္း စတက္ႏိုင္ပါၿပီ။ ဆရာေတြ ဆရာမ ေတြလည္းသင္ေနပါၿပီ။ ဝိဇၨာ အေဆာက္အအံုမွ အခန္းမ်ားကို ဗ၊ သိပၸံအေဆာက္အအံုမွ အခန္းမ်ား ကို ွ၊ လူမႈေရးသိပၸံ အေဆာက္အအံုမွ အခန္းမ်ားကို ွွ ဟု သေကၤတမ်ား တပ္ထားပါသည္။
အတန္းေျပာင္းခ်ိန္ ၁ဝ မိနစ္ အတြင္းမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေအးေအးေဆးေဆး အတန္းေျပာင္း ႏိုင္ေသာ္လည္း ကြၽန္ေတာ့္အဖို႔ ‘ ေသ ေျပး ရွင္ေျပး’ အတန္းေျပာင္းရသည့္ အျဖစ္မ်ဳိးရွိပါသည္။ ွွ အလယ္ထပ္ မွာ အေနာက္တိုုင္း ရာဇဝင္အခ်ိန္ တက္ၿပီး ေနာက္တစ္ခ်ိန္က ဗ အေပၚ ဆံုးထပ္မွာ ပင္ရင္းျမန္မာစာတက္ရ သည့္ ေန႔မ်ားတြင္ ွွ အလယ္ထပ္မွ ေျပးဆင္းၿပီး ဘြဲ႔ႏွင္းသဘင္ေရွ႕က ျဖတ္၊ သစ္ပုပ္ပင္ကိုေက်ာ္ၿပီး ွ ဟိုဘက္အစြန္တတိယ ထပ္ရွိ ပင္ရင္း ျမန္မာစာ အတန္းသို႔ ၁ဝ မိနစ္ အတြင္း အေရာက္ ေသေျပး ရွင္ေျပး ေျပးရသည္ကို မေမ့ႏိုင္ပါ။ အတန္းထဲ ေရာက္ေတာ့ ေဟာဟဲလိုက္ေနပါၿပီ။ ေမာေသာ္လည္း ေပ်ာ္ပါသည္။
ေန႔လယ္စာ စားခ်ိန္ ၁ နာရီရ သည္။ ၁၂ နာရီမွ ၁ နာရီအတြင္း ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က ကြၽန္ေတာ္တို႔ ‘ေန႔ေက်ာင္းသားမ်ား’ မွာ ထမင္းဘူး ယူလာေလ့ မရွိေသးပါ။ အိမ္ကစား လာတာ မ်ားသည္။ အိမ္မွာ ေစာ ေစာ ထမင္းစားၿပီး ေက်ာင္းကိုလာ သည္။ ေန႔လယ္က်ေတာ့ မုန္႔ဝယ္စား သည္။ အင္းဝေဆာင္ေရွ႔က စား ေသာက္ဆိုင္တန္းမွာ စားခ်င္တာ ဝယ္စားလို႔ရသည္။ မုန္႔ဟင္းခါးစား ခ်င္လွ်င္ အစြန္ဆံုးမွာ ကိုဖိုးခ်ဳိ မုန္႔ဟင္းခါးဆိုင္ရွိသည္။ ထမင္း ေၾကာ္ စားခ်င္လွ်င္ မလွရီ၏ ထမင္း ေၾကာ္ ဆိုင္ရွိသည္၊ ဟင္းႏွင့္ စားႏိုင္ သည္။ ျမန္မာထမင္းဟင္း၊ ေခါက္ဆြဲ ေၾကာ္၊ ဆီခ်က္ေခါက္ဆြဲ၊ လက္ဖက္ ရည္ ေကာ္ဖီ၊ အေအးစသည့္ အစား အစာမ်ား ႀကိဳက္ရာဝယ္စားႏိုင္ပါ သည္။ ဝိဇၨာအေဆာက္အအံု ေနာက္ က ေနာင္အခါ ပန္းခ်ီခန္းျဖစ္လာ သည့္ အေဆာက္အအံုမွာ ကုလား လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ျဖစ္သည္။ လက္ ဖက္ရည္၊ စမူဆာ၊ ဂဗတ္ခါနာတို႔ ႀကိဳက္ရာ စားႏိုင္သည္။
တစ္ခါတစ္ခါ တကသ အေဆာက္အအံုက ျမန္မာထမင္းဆိုင္ မွာ ထမင္းစားသည္။ အဝစား ၁ က်ပ္ ျဖစ္သည္။ တကသ ေအာက္ဘက္မွာ ဦးကံသိန္း၏ ဆံပင္ညႇပ္ဆိုင္ရွိသည္။ ဦးကံသိန္းမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတို႔ ေက်ာင္းသားဘဝကတည္းက အမႈ ထမ္းခဲ့သူျဖစ္သည္။ စာအုပ္ဆိုင္ လည္းရွိသည္။ အေပၚထပ္မွာ ဥကၠ႒ အခန္းတို႔ အစည္းအေဝးခန္းမတို႔ရွိ သည္။ စာၾကည့္တိုက္လည္း ရွိသည္။ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္မွာ စာအုပ္ သြားငွားသည့္အခါငွားသည္။ အထပ္ အလိုက္ အငွားကတ္မ်ားေပးထား သည္။ တစ္ရက္အတြက္ တစ္အုပ္ငွား ႏိုင္သည္။ အတန္းႀကီးလာေတာ့ ကတ္ အေရအတြက္ မ်ားမ်ားရသည္။ စာၾကည့္ တိုက္မွာ ေအးေအးေဆးေဆး ထုိင္ၿပီး စာဖတ္ခ်င္လွ်င္လည္း စာၾကည့္စားပြဲေတြမွာ ထိုင္ဖတ္ႏုိင္ သည္။ ဆရာ ဆရာမမ်ား အတန္း ထဲမွာ ၫႊန္လိုက္ေသာ စာအုပ္မ်ားကို စာ ၾကည့္တိုက္မွာ သြားရွာၿပီး တစ္ခါ တည္း မွတ္စုထုတ္ခ်င္လွ်င္လည္း ျဖစ္သည္။ အိမ္ကို ငွားသြား၍လည္း ရသည္။ ထိုစဥ္က တကၠသိုလ္ စာ ၾကည့္တိုက္ အေအာက္အအံု ျဖဴျဖဴ ႀကီးတစ္ခုသာ ရွိပါသည္။ ယခု ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ဟုေခၚပါသည္။ တကၠသိုလ္မ်ား ဗဟိုစာၾကည့္တိုက္ မေဆာက္ရေသးပါ။
သူငယ္ခ်င္း တစ္စု အခ်ိန္ ရလွ်င္ သစ္ပုပ္ပင္ႀကီး ေအာက္မွာ စကားစျမည္ေျပာၾက၊ စာေဆြးေႏြး ၾကႏွင့္ ၾကည္ႏူးစရာ ေကာင္းပါသည္။ ဘြဲ႕ႏွင့္သဘင္ ေနာက္ေပါက္ကထြက္ ၿပီး အင္းလ်ားကန္ေစာင္းမွာ ဘူးသီး ေၾကာ္ သြားစားသည့္ အခါလည္း ရွိသည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ သူငယ္ခ်င္း တစ္စုမွာ ‘ေန႔ေက်ာင္းသား’ ဆုိေသာ နာမည္ႏွင့္ လိုက္ဖက္စြာ တကၠသိုလ္ ပရဝဏ္ထဲမွာ တစ္္ေနကုန္ ေနၾကပါ သည္။ မိုးလင္းသည္ႏွင့္ ေက်ာင္းသို႔ ေရာက္ေနၾကပါၿပီ။ အတန္းေတြၿပီး လွ်င္လည္း ေတာ္ေတာ္ႏွင့္ အိမ္မျပန္ ေသးပါ။ မႏၱေလးေဆာင္၊ ေတာင္ငူ ေဆာင္၊ အမရေဆာင္၊ ရာမညေဆာင္ ဆိုေသာ အေဆာင္ေတြမွာ အေဆာင္ ေက်ာင္းသားအျဖစ္ေနထိုင္ေသာ သူငယ္ခ်င္းမ်ား၏ အခန္းမ်ားမွာ စတည္းခ်ၾကသည္။ သူငယ္ခ်င္းေတြ ႏွင့္ စကားစျမည္ေျပာၾကသည္။ ထိုစဥ္ကS&R (Social and Reading Club) ေခၚ သဟာယႏွင့္ စာဖတ္အသင္းမ်ား အေဆာင္တိုင္း မွာရွိသည္။ ထိုအသင္းမ်ားတည္ရာ ဧည့္ခန္းထဲသို႔သြားၿပီး ေရဒီယို နား ေထာင္ၾက၊ သတင္းစာဖတ္ၾက၊ ဇယ္ ေတာက္ၾကႏွင့္ ေအးေအးေဆးေဆး ေနၿပီးမွ အိမ္ျပန္ၾကသည္။
ေက်ာင္းသြားေက်ာင္းျပန္ အိမ္ ႏွင့္ အမွတ္ ၆ ကားဂိတ္ၾကား ေန႔စဥ္ သြားရလာရ အလုပ္မွာ မိုးတြင္းဆို လွ်င္ ေတာ္ေတာ္ ကသီပါသည္။ ရႊံ႕ ေတြေရေတြၾကားမွာ အေပအက်ံ သက္သာေအာင္၊ ပုဆိုးစိုရႊဲမေနေအာင္ ခါးေတာင္က်ဳိက္ၿပီး ထီးကို လံုလံု ေဆာင္း၍ ခပ္ျဖည္းျဖည္း ေလွ်ာက္ရ သည္။ အသြားဆိုလွ်င္ ဘတ္စကား ဂိတ္နားက ေရဘံုဘိုင္တို႔ ေရအိုင္တို႔ မွာ ေျခေဆးၿပီးမွ ဘတ္စကားေပၚ တက္ရသည္။ အျပန္ခရီးက်ေတာ့ အိမ္ေရာက္မွေျခေဆးရသည္။
အိမ္ျပန္ေရာက္ေတာ့ ေရမိုးခ်ဳိး ထမင္းစားေသာက္ၿပီး လမ္းထိပ္နားက လက္ဖက္ရည္ဆိုင္မွာ လက္ဖက္ရည္ က်က် တစ္ခြက္ေသာက္ေလ့ရွိသည္။ လက္ဖက္ရည္က တစ္ခြက္ ၂၅ ျပား ပါ။ ျပန္လာၿပီး လက္ဖက္ရည္တန္ခိုး ျဖင့္ ညဥ့္နက္သည္အထိ စာၾကည့္ စားပြဲထိုင္သည္။ မနက္ေစာေစာ ထၿပီးစာက်က္သည့္ အေလ့လံုးဝမရွိ ပါ။ ‘ညလူ’ အျဖစ္ ညဥ့္နက္သည္အထိ ထိုင္ၿပီး၊ အိပ္ေရးဝေအာင္အိပ္သည့္ အက်င့္ကို စြဲစြဲၿမဲၿမဲ က်င့္သံုးပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)