သုံးေလာကထြတ္ထား သဗၺညဳ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လူနတ္ျဗဟၼာသတၱဝါတို႔၏ အက်ဳိးစီးပြားအလို႔ငွာ ပြင့္ထြန္းေတာ္မူခဲ့၏။ ဘုရားရွင္သည္ သံသရာဝဲၾသဃ၌ နစ္ေမ်ာလ်က္ရွိ ၾကကုန္ေသာ ေဝေနယ်သတၱဝါ အေပါင္းတို႔အား ကယ္မေဆာင္ယူ ျပည္နိဗၺဴသို႔ ပို႔ေဆာင္ေတာ္မူရန္ မဟာက႐ုဏာေတာ္ ႀကီးမားသျဖင့္ မေနမနားေလးဆယ့္ငါး ဝါကာလ ပတ္လုံး ကာလရွည္ၾကာစြာ တရား ေရေအးအၿမိဳက္ေဆးကို တိုက္ေကြၽး ေတာ္မူခဲ့၏။ ကြၽတ္ထိုက္ၾကသူ မ်ားဗိုလ္လူတို႔၏ အလိုဆႏၵအရာ ဌာန အားေလ်ာ္စြာ တရားေဒသနာ မ်ားကို ေဟာၾကားေတာ္မူလ်က္ ရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားသည္ သာသနာ ေတာ္ျမတ္ႀကီးကို ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ ေတာ္မူခဲ့၏။
ထိုသို႔ ရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားဆို ဆုံးမေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ ဘုရားရွင္၏ ႏႈတ္ကပါဌ္ေတာ္လာ အဆုံးအမတရားေတာ္တို႔ကို သာသနာဟု ေခၚဆို၏။သာသနာေတာ္ႀကီးဆက္လက္ သန္႔ရွင္းတည္တံ့ျပန္႔ပြားေအာင္ ႀကိဳး ပမ္းအားထုတ္ရမည္မွာ မလြဲဧကန္ ျဖစ္၏။ “ဓမၼပဒ” ပါ႒ိေတာ္သည္ ပိဋကတ္သုံးပုံ နိကာယ္ငါးရပ္တြင္ ခုဒၵကနိကာယ္၌ ပါဝင္ေသာ က်မ္းစာျဖစ္၏။ ဓမၼပဒဟူသည္ ဓမၼ”ပဒျဖစ္၏။ ဓမၼတရားေတာ္တို႔၏ ဓမၼ”ပဒ”အေပါင္းအစုဟု အဓိပၸာယ္ရ၏။ တရားပေဒသာၫြန္႕ေပါင္းက်မ္းႀကီး ဟူ၍ ေခၚသင့္၏။ ဤက်မ္းႀကီး၌ ေလာကုတၱရာဆိုင္ရာ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ တရားေတာ္မ်ားကို ေဟာၾကားထား၏။
ေလာကုတၱရာတရားေတာ္တြင္ လူမႈေရး၊ ႀကီးပြားေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရးစသည့္ ေလာကီေရးရာ အက်ဳိးမ်ားျဖစ္ႏိုင္သည့္ တရားေတာ္ မ်ားျဖစ္၏။ ဘုရားရွင္သည္ သတၱ ဝါအနႏၲတို႔အား ကိေလသာကို ပယ္ ေဖ်ာက္၍ နိဗၺာန္သို႔ ေရာက္ႏိုင္ ေအာင္ ၫႊန္ျပေတာ္မူခဲ့၏။ ဤဓမၼပဒလာ ဂါထာမ်ားကို ကိုးကား၍ ယေန႔ဆရာေတာ္သံဃာ ေတာ္အရွင္သူျမတ္မ်ားက တရား ေရေအး အၿမိဳက္ေဆးကို ဒါယကာ၊ ဒါယိကာမတို႔အား တိုက္ေကြၽးေန ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သာသနာ့သမိုင္း ကို ျပန္ေျပာင္းငဲ့ေစာင္းၾကည့္လွ်င္ ဓမၼပဒလာဂါထာမ်ားကို နာၾကားရ၍ ဗုဒၶဘာသာအျဖစ္သို႔ ဦးစြာေရာက္ရွိ ခဲ့ၾကသူူမ်ားမွာ အေသာကမင္းႀကီး ႏွင့္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးတို႔ျဖစ္ၾက၏။ သာသနာႏွစ္ ၁၅၆၁ခုႏွစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ အေနာ္ရထာမင္း ႀကီးသည္ ဘုန္းကံပါရမီရင့္သန္သူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အရည္းႀကီးတို႔၏ ေဖာက္ျပန္မွားယြင္းသည့္အက်င့္တို႔ ကို မၾကည္ညိဳမႏွစ္သက္ႏိုင္ရွိခဲ့ရ၏။ ထိုစဥ္ကာလတြင္ ေတာလိုက္ မုဆိုးတစ္ေယာက္သည္ ၄င္းတို႔အျမင္၌ မေတြ႕ဖူး၊ မျမင္ဖူးသည့္ ထူးဆန္း သည့္ အဝတ္ကို ဝတ္ဆင္ထားသည့္ ရွင္ဓမၼဒႆီဘြဲ႕အမည္ရွိေသာ ရွင္အရဟံကို ပင့္ေဆာင္လာခဲ့၏။
အေနာ္ရထာအရွင္မင္းျမတ္ သည္ အရည္းႀကီးမ်ားႏွင့္ မုိးေျမ အလားလြန္ကြာျခားသည့္ ရွင္အရဟံ ၏ အသြင္သဏၬာန္၊အဆင္းသဏၬာန္ ကို ၾကည္ညိဳသပၸာယ္စြာ ဖူးျမင္ရသည့္ အခါ လြန္စြာၾကည္ႏူးပီတိျဖစ္ရ၏။ သဒၶါစိတ္မ်ားတဖြားဖြားေပၚေပါက္ လာ၏။ ဗုဒၶသာသနာအေပၚ၌လည္း ယုံၾကည္သက္ဝင္လာ၏။ အသိ တရားပီတိပြားကာ ရင္မွာ တသိမ့္ သိမ့္ခံစားရ၏။ ဆရာေတာ္အရွင္သူ ျမတ္အား ပစၥည္းေလးပါးလွဴဒါန္း ဆက္ကပ္ၿပီးလွ်င္ တရားေဒသနာ ခ်ီး ျမႇင့္ေတာ္မူပါရန္ ေတာင္းပန္ေလွ်ာက္ထား၏။ ထိုအခါ ရွင္အရဟံအရွင္သူျမတ္သည္ “အပၸမာေဒါ အမတံပဒံ” အစရွိေသာ ဓမၼပဒဂါထာေတာ္ျမတ္ကို ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူ၏။ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ဓမၼပဒဂါထာေတာ္ျမတ္ကိုနာ ၾကားရၿပီးေနာက္ သာသနာေတာ္၌ သက္ဝင္ယုံၾကည္ကာ “သရဏဂုံ” တည္၍ ဗုဒၶဘာသာဝင္စစ္စစ္ျဖစ္ခဲ့ရ၏။
ဘုရားရွင္ပရိနိဗၺာန္စံဝင္ေတာ္ မူၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၃၅ဝ ခန္႔ကာလျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆုံးအမသာသနာေတာ္ႀကီး ေပ်ာက္သုဥ္းလုနီးနီး ျဖစ္ခဲ့၍ မိစၧာဝါဒီမ်ား ဖိစီးလႊမ္းမိုး ႀကီးစိုးေနခ်ိန္တြင္ သာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္ အစစ္အမွန္ကို ရွာႀကံလိုလားေသာ အေသာကမင္းတရားႀကီးသည္ စိတ္ ေျပလက္ေပ်ာက္ ေလသာျပတင္းတံ ခါးကို ဖြင့္ကာ နန္းရင္ျပင္ကို ၾကည့္ ႐ႈေနစဥ္ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ေတာ္ႏွင့္ အညီ နန္းရင္ျပင္၌ ျဖည္းညင္းစြာ လွမ္းၾ<ြကသြားေသာ သာသနာက်က္ သေရေဆာင္ နိေျဂာဓသာမေဏကို ဖူးျမင္ရ၍ နန္းေတာ္သို႔ ၾကည္ညိဳစြာ ပင့္ဖိတ္၍ လွဴဖြယ္ဝတၴဳအစုစုတို႔ျဖင့္ ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းၿပီးလွ်င္ နိေျဂာဓ သာမေဏမိန္႔ေျ>ြခသည့္ “အပၸမာေဒါ အမတံပဒံ” အစခ်ီေသာ ဂါထာ တရားေတာ္ကို ၾကားနာရၿပီး ဗုဒၶဘာသာဝင္စစ္စစ္ျဖစ္ခဲ့ရ၏။ ယေန႔ျမန္မာလူငယ္မ်ားစြာတို႔ သည္ အမည္ခံမိ႐ိုးဖလာဗုဒၶဘာသာ ဝင္မ်ားသာျဖစ္ၾက၏။ ဗုဒၶဘာသာ အေၾကာင္းကို အကြၽမ္းတဝင္မျဖစ္ ၾက။ ျမတ္စြာဘုရား၏ အဆုံးအမ ၾသဝါဒမ်ားႏွင့္ ႀကီးပြားခ်မ္းသာ ေၾကာင္း မဂၤလာတရားမ်ားကို လိုက္ နာက်င့္သုံးရာတြင္ အားနည္းၾက၏။ မာန္မာနကိုႏွိမ့္ခ်၍မိဘဆရာ၊ သက္ႀကီးဝါႀကီးတို႔အား ႐ိုေသေလး စား ဂါရဝတရားထားရမည္ကိုလည္း အေလးဂ႐ုမျပဳ။
ဤသို႔ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ၏ အႏွစ္သာရျဖစ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ တရားေတာ္မ်ားကို သိနားလည္မႈ အားနည္းလာၾကသည့္အခါ ေရျခား ေျမျခားဘာသာျခားတို႔၏ ဝတ္စား ဆင္ယင္မႈ၊ သီဆိုတိီးမႈတ္ကျပမႈႏွင့္ ဟီရိၾသတၱပၸကင္းေသာ အမူအေလ့ တို႔ကို အထင္ႀကီးၾကျမတ္ႏိုးၾက၊ တန္ဖုိးထားၾက၏။ အတုလိုက္ၾက၏။ မေရာင္ရာဆီလူး၊ မျမင္ဖူး မူးျမစ္ထင္ ေနၾကျခင္းျဖင့္ ျမန္မာတို႔၏ ဓေလ့စ ႐ိုက္မွန္မ်ား၊႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈမ်ား တစ္စတစ္စခ်ဳိ႕ယြင္းအားနည္းလာၾက ၿပီး ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္မ်ားကို ေလ့လာလိုက္စားရာတြင္ အားနည္း မႈမ်ား ရွိလာျခင္းျဖစ္၏။ ဤသည္ကို သိျမင္ၾကသည့္ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား၊ လူပုဂၢိဳလ္ မ်ားက ဗုဒၶဘာသာယဥ္ေက်းမႈ သင္ တန္းမ်ား အၿမိဳ႕ၿမိဳ႕အနယ္နယ္၊ ေနရာဌာနအသီးသီးတြင္ သင္တန္းမ်ား ပို႔ခ်ေပးျခင္းျဖင့္ ကုစားေနၾကရ၏။ အထူးသျဖင့္ ဟီရိၾသတၱပ အထိန္းအကြပ္မရွိေသာ ႏိုင္ငံရပ္ ျခား စာေပ၊ ဂီတ၊ ႐ုပ္ရွင္မ်ားကို အေျခခံ၍ တဏွာရာဂႏွင့္ ေမာဟအမုိက္ေမွာင္ကို တိုးပြားေစေသာ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈမ်ားႏွင့္ အမူအက်င့္ ဆိုးတို႔သည္ဗုဒၶဘာသာမဂၤလာတရားေတာ္မ်ားကို ေက်ာခိုင္း ေစကာ မေကာင္းမႈဒုစ႐ိုက္မ်ား တိုး ပြားလာ ေစ၏။ ယေန႔သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္တို႔တြင္ မေကာင္းမႈသတင္းမ်ဳိး စုံလႊမ္း မိုးေနသည္မွာ သိသာထင္ရွား၏။
ဤမေကာင္းမႈအက်င့္ဆိုးတို႔ သည္ အကုသိုလ္ကံမ်ားကို ျဖစ္ပြား ေစၿပီး အပါယ္ေလးပါးသို႔ ပို႔ေဆာင္ ေနသည္ကို သတိခ်ပ္ၾကရေပမည္။ သူတစ္ပါးကို စိတ္ဆင္းရဲေအာင္၊ ထိ ခိုက္နစ္နာေအာင္၊ တဏွာရာဂတိုး ပြားေအာင္ျပဳလုပ္သူသည္ မ်က္ ေမွာက္ဘဝသာမက တမလြန္ဘဝ တြင္ပါ မေကာင္းက်ဳိးဆင္းရဲဒုကၡကို အမွန္မုခ် ခံစားရမည္ျဖစ္၏။ သူတစ္ပါးကို စိတ္ခ်မ္းသာ ေအာင္၊ အက်ဳိးရွိေအာင္၊ ကုသိုလ္ တိုးပြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးသူ သည္ ယခုဘဝသာမက တမလြန္ ဘဝ၌ပင္လွ်င္ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာ မ်ားရရွိခံစားရၿပီး ေကာင္းသည့္ သုဂ တိဘုံ၌ က်င္လည္ရမည္ျဖစ္၏။ ထို အခ်က္မ်ားကို နားလည္သေဘာ ေပါက္ထားသူတိုင္း ျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆုံးအမသာသနာေတာ္၌ ေရွာင္စရာ၊ ေဆာင္စရာမ်ားကို သေဘာ ေပါက္နားလည္ၾကၿပီး မ်ဳိးဆက္သစ္ မိမိတို႔သားငယ္၊ သမီးငယ္မ်ားကို မဂၤလာတရားေတာ္ႏွင့္အညီ ဆုံးမညႊန္ ျပ၍ ဆရာသမားတို႔ကလည္း မိမိတို႔ တပည့္ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားလူ ငယ္မ်ားကို အေျခခံအဆင့္မွသည္ တကၠသိုလ္အဆင့္ထိ ဘာသာတရား အဆုံးအမကို သြန္သင္ညႊန္ျပဆိုဆုံးမ ျခင္းျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေကာင္းမ်ား စဥ္ဆက္မျပတ္ေပၚထြန္းလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကျခင္းျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ႏုိင္ငံေတာ္သစ္ဆီသို႔ လွမ္းခ်ီရမည္ ျဖစ္၏။
သို႔ျဖစ္ပါ၍ ဘုရားရွင္ေဟာ ၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္မ်ား ကို ပါဠိဘာသာမွ ျမန္မာျပန္ဆို ထားသည့္ ဓမၼပဒအ႒ကထာျမန္မာ ျပန္ (၅) တြဲကို ဗုဒၶဘာသာဝင္ သူေတာ္စင္အေပါင္းတို႔ ေလ့လာဖတ္ ႐ႈၾကၿပီး မိမိတု႔ိသားငယ္၊ သမီးငယ္မ်ဳိးဆက္ရတနာမ်ားကို ဗုဒၶအဆုံးအမ ဗုဒၶေဟာၾကားေတာ္မူသည့္ တရား ေဒသနာမ်ားကို ရွင္းလင္းသြန္သင္ ဆုံးမၫႊန္ျပသင့္ပါေၾကာင္း အႀကံျပဳ တင္ျပရပါ၏။