ၿမန္မာစကား၊ ျမန္မာစာ (ျမန္မာဘာသာစကား ႏွင့္ ျမန္မာစာေပ) ဆိုင္ ရာ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ က်မ္းမ်ား၊ သုေတသနစာတမ္းမ်ားကို အဂၤလိပ္ ဘာသာႏွင့္ ေရးသားျခင္းျဖင့္ ‘ၿမန္မာအေၾကာင္းကို ကမၻာက သိ ေအာင္’ ေဆာင္ရြက္သြားေသာ ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးမွာ ဆရာႀကီး ေဒါက္ တာလွေဘ (၁၉၁၃- ၂ဝဝ၇) ျဖစ္ပါသည္။
ဆရာႀကီး၏ ႀကဳိးပမ္းေဆာင္ ရြက္ခ်က္မ်ားအေၾကာင္းကို ဆရာ ႀကီး၏ မိတ္ေဆြမ်ား၊ တပည့္မ်ားက အမ်ားအျပားေရးသားခဲ့ၾကၿပီးျဖစ္ သည္။ ဆရာႀကီး၏ ျမန္မာဘာသာ စာေပဆုိင္ရာ ေရးသားေဖာ္ထုတ္ ခ်က္မ်ားသည္ မည္မွ်အေရးပါ ေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း တင္ျပလို သည့္အတြက္ ယခုေရးသားရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ဆရာႀကီးသည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္မွ ျမန္မာစာဝိဇၨာဂုဏ္ထူး ဘြဲ႕၊ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕မ်ား ရရွိၿပီးေနာက္ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံရသည့္အတြက္ လန္ဒန္ရွိ ပညာေရးတကၠသိုလ္မွ သင္ၾကားမႈဒီပလိုမာဘြဲ႕ယူသည္။
မူလလမ္းေၾကာင္းအတိုင္းဆိုလွ်င္ ဆရာႀကီးသည္ မဟာပညာေရးဘြဲ႕ ဆက္ယူၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ျပန္ရန္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ဆရာႀကီး၏ ဘဝလမ္းေၾကာင္းမွာ တစ္မ်ဳိးတစ္ဖံု ေျပာင္းလဲသြားသည္။ လန္ဒန္ တကၠသိုလ္၊ အေရွ႕တုိင္းႏွင့္ အာဖရိကပညာရပ္ဌာန (SOAS) တြင္ ျမန္မာစာပါေမာကၡလုပ္ေန ေသာ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာ ေဂ်ေအ စတူးဝပ္(Dr. J.A Stewart) က ေဒါက္တာလွေဘကို မဟာပညာေရး ဘြဲ႕ ဆက္မယူဘဲ ျမန္မာစာျဖင့္ ပါရဂူ (Ph.D) ဘြဲ႕ယူရန္ တိုက္တြန္း သည့္အတြက္ လက္ခံၿပီး ေဒါက္တာ စတူးဝပ္၏ ႀကီးၾကပ္မႈျဖင့္ ဦးပုတ္နီ ၏ ကုမၼာရျပဇာတ္ကို ေလ့လာစိစစ္ သည့္ က်မ္းကို ျပဳစုျဖစ္သြားသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ေဒါက္တာစတူးဝပ္ႏွင့္ မစၥတာဒန္း (C.W Dunn) တို႔ ဦးေဆာင္၍ ျမန္မာ- အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္ကို ျပဳစုလ်က္ရွိရာ ဆရာ ႀကီး ေဒါက္တာလွေဘသည္ စစ္အတြင္းကာလတြင္ ပါရဂူက်မ္းျပဳရင္း အဘိဓာန္လုပ္ငန္းကို ကူညီေဆာင္ ရြက္သည္။ ဘီဘီစီ ျမန္မာပိုင္းအစီ အစဥ္တြင္လည္း ဘာသာျပန္အလုပ္၊ အသံ လႊင့္၊ ေၾကညာသည့္ အလုပ္ တို႔ကို ေဆာင္ရြက္သည္။ ထိုစဥ္ ေဒါက္တာစတူးဝပ္ ကြယ္လြန္သြား သည့္အတြက္ အဘိဓာန္လုပ္ငန္းကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရင္း ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာစာကထိက၊ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာစာပါေမာကၡ ျဖစ္လာၿပီး ၁၉၈ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အၿငိမ္းစားယူခ်ိန္က်မွ ျမန္မာႏုိင္ငံ သုိ႔ ျပန္လာႏုိင္ေတာ့သည္။ ပညာ ေတာ္သင္အျဖစ္ လန္ဒန္သို႔ ေခတၱ သြားေသာ ဆရာႀကီးသည္ ျမန္မာ ဘာသာစကားႏွင့္ ျမန္မာစာေပကို ႏိုင္ငံျခားသားတပည့္မ်ားအား ပို႔ခ် ရင္း ၄၁ ႏွစ္တိုင္တုိင္ တာဝန္ထမ္း ေဆာင္ရသည္အထိ ၾကာျမင့္သြား သည္မွာ ထူးျခားလွေသာ အလွည့္ အေျပာင္းဟု ဆိုရမည္ျဖစ္ပါသည္။
ဦးပုတ္နီ၏ ကုမၼာရျပဇာတ္မွာ ၁၈၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝ ေသာ ျပဇာတ္ျဖစ္သည္။ ေအာက္ ျမန္မာႏုိင္ငံ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ ေရာက္ေနၿပီျဖစ္ေသာ ကိုလိုနီ ေခတ္ဦးတြင္ အေစာဆံုးေပၚေပါက္ ေသာ ျပဇာတ္တစ္ပုဒ္ျဖစ္သည္။ ထို ျပဇာတ္ကို ဆရာႀကီး ေဒါက္တာ လွေဘက သုေတသနျပဳၿပီး ၁၉၄၄ ခုႏွစ္တြင္ လန္ဒန္တကၠသိုလ္သို႔ က်မ္းတင္သြင္းျခင္းျဖစ္သည္။ က်မ္း ေရွ႕ပိုင္းကိုKonmara Pya Zat by U Pok Ni Volume- I Introduction & Translation ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္၌ လန္ဒန္တြင္ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
(စိတ္ဝင္စားဖြယ္ တိုက္ဆိုင္မႈမွာ လန္ဒန္တြင္ ျမန္မာ စာေပျဖင့္ ပါရဂူဘြဲ႕ယူေသာ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာထင္ေအာင္ႏွင့္ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာလွေဘတို႔ ႏွစ္ဦးစလံုး ျမန္မာျပဇာတ္မ်ားကို က်မ္းျပဳ၍ တင္သြင္းၾကျခင္းျဖစ္ သည္။)
ဆရာႀကီး အေမြခံ၍ ျပဳစုေသာ ျမန္မာ- အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္ႀကီး သည္ ဆရာႀကီး အၿငိမ္းစားယူသည့္ ၁၉၈ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အ- အကၡရာ ျဖင့္စေသာ တည္ပုဒ္မ်ား အစအဆံုး ၿပီးေျမာက္သည္။ သို႔ေသာ္ ပါဠိ အဘိဓာန္တုိ႔၏စီစဥ္ပံုအတုိင္း က အကၡရာမွမစဘဲ အ- အကၡရာမွ စခဲ့ သျဖင့္ အလြန္မ်ားျပားေသာ အ- အကၡရာတည္ပုဒ္မ်ား ၿပီးစီးသည့္ အေျခအေနတြင္ ရပ္နားထားရသည္။ ၿပီးစီးသြားေသာ အပိုင္း ၆ ပိုင္းမွာ အကိုးအေထာက္ သာဓကမ်ားျဖင့္ အေသးစိတ္ဖြင့္ဆိုထားသည့္အတြက္ ျပည့္စံုလွပါသည္။ က်န္အပိုင္းမ်ား ဆက္လက္မျပဳစုႏုိင္ဘဲ ရပ္ဆိုင္းသြား သည္မွာ ဝမ္းနည္းစရာေကာင္းလွပါ သည္။
ဆရာႀကီးျပဳစုေသာ စာအုပ္ တစ္အုပ္မွာBurmese Proverbs (ျမန္မာစကားပံုမ်ား) ျဖစ္သည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၌ လန္ဒန္တြင္ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝသည္။ ျမန္မာစကားပံုမ်ား ကို က႑မ်ားခြဲၿပီး သံုုးသပ္သည္။ စကားပံုတစ္ခုခ်င္း သဒၵေဝဒ အကၡရာျဖင့္ အသံလွယ္ျခင္း၊ အဂၤလိပ္ ဘာသာျပန္ျခင္း၊ အျခား ဘာသာမ်ားရွိ စကားပံုမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ျခင္းတုိ႔ျဖင့္ စနစ္တက် ျပဳစု ထားသည္။ ဆရာႀကီးက ထိုစာအုပ္ ျပဳစုသည့္ အေတြ႕အႀကံဳကို ေဆာင္းပါးေရးၿပီး နိဂံုးတြင္ ဥဒါန္း က်ဴးရင့္ထားပံုမွာ ၾကည္ႏူးဖြယ္ျဖစ္ သည္။ To me there is no greater pleasure in life than seeing my work in print! (ကြၽႏ္ုပ္ေရးသည့္ စာေပကို ပံုႏွိပ္စာလံုးျဖင့္ ျမင္ရ သည့္အခါ ေပၚေပါက္ေသာ ေပ်ာ္ရႊင္ ၾကည္ႏူးမႈ ထက္ ပိုလြန္သည့္ၾကည္ႏူး မႈမ်ဳိး ကြၽႏ္ုပ္မခံစားဖူးပါ) ဟူ၍ ျဖစ္ သည္။
ဆရာႀကီးသည္ ျမန္မာဘာသာ စကားဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ စာတမ္းမ်ား အမ်ားအျပားေရးခဲ့ သည္။ အခ်ဳိ႕ကိုေဖာ္ျပရလွ်င္ A re examination of Burmese Classifiers (ျမန္မာမ်ဳိးျပစကားမ်ား ကို ျပန္လည္စိစစ္ျခင္း)၊ A Tentative List of Mon Loan words in Burmese (ျမန္မာဘာသာစကားရွိ မြန္ေမြးစားစကားလံုးမ်ား၏ စာရင္း အစမ္းသေဘာတင္ျပျခင္း)၊Some Adopted Pali Loan- words in Burmese (ျမန္မာစကားရွိ ပါဠိ ေမြးစားစကားလံုးအခ်ဳိ႕)၊ Curiosi-ties in the Burmese Language (ျမန္မာဘာသာစကားကို စူးစမ္း ခ်က္မ်ား) စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။
ဆရာႀကီးသည္ ျမန္မာစာေပ ဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ စာတမ္း မ်ားလည္း အမ်ားအျပားေရးသားခဲ့ ရာThe Rise of Popular Literature in Burmese (ျမန္မာ ႏုိင္ငံတြင္ လူထုစာေပ ေပၚထြန္းလာ ပံု)၊ Burmese Poetry (1300- 1971) (ျမန္မာကဗ်ာ ၁၃ဝဝ- ၁၉၇၁) ၊Three ‘immortal’ Burmese Songs (မကြယ္ေပ်ာက္ ႏုိင္ေသာ ျမန္မာကဗ်ာသံုးပုဒ္) စသည္တို႔ ထင္ရွားပါသည္။
ဆရာႀကီး၏စာမ်ားတြင္ ျမန္မာ ဘာသာစကားႏွင့္ ျမန္မာစာေပကို အေတြးသစ္၊ အျမင္သစ္ျဖင့္ ႐ႈျမင္ သံုးသပ္ခ်က္မ်ား ေတြ႕ရပါသည္။ ျမန္မာမ်ဳိးျပစကားမ်ားကို ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာရာတြင္ ‘လူတစ္ေယာက္၊ ေခြးတစ္ေကာင္၊ ၾကက္ဥတစ္လံုး’ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးအစားကိုေဖာ္ျပ ေသာ မ်ဳိးျပမ်ား (Classifiers)၊ ဆီ တစ္ပိႆာ၊ ဆန္တစ္ျပည္၊ ဓာတ္ဆီ တစ္ဂါလန္ စသည္ျဖင့္ အတိုင္း အတာ ပမာဏကို ေဖာ္ျပေသာ ပမာဏျပမ်ား (Quantifiers) ၊ ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း၊ စာအုပ္ တစ္အုပ္၊ တိုက္အိမ္တစ္အိမ္ စသည္ျဖင့္ နာမ္ကိုပင္ မ်ဳိးျပမ်ား အျဖစ္ ထပ္ဆင့္သံုးေသာ ထပ္ဆင့္ စကားမ်ား (Repeaters) ဟူ၍ သံုးမ်ဳိးခြဲကာ စနစ္တက် စိစစ္ ျပထားပံုမွာ ေလ့လာသူတို႔ အသိ အျမင္ ပြားစရာျဖစ္ပါသည္။
‘မကြယ္ေပ်ာက္ႏုိင္ေသာ ကဗ်ာ သံုးပုဒ္’ ေဆာင္းပါးတြင္ အစဥ္အလာ အယူအဆတစ္ခုကို ဆရာႀကီးက အေထာက္အထားျဖင့္ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ပယ္ဖ်က္ထားသည္။ အနႏၵသူရိယ ၏ ‘သူတည္းတစ္ေယာက္၊ ေကာင္း ဖို႔ေရာက္မူ’ အစခ်ီကဗ်ာကို ပုဂံ ေခတ္က ေပၚေပါက္ေသာ ကဗ်ာ အျဖစ္ အစဥ္အဆက္ယူဆခဲ့ရာ ဆရာႀကီးက ထိုကဗ်ာသည္ ပုဂံ ေခတ္ေပၚ ကဗ်ာမဟုတ္ေၾကာင္း အေထာက္အထားျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ သည့္ အေထာက္အထားမွာ ထိုကဗ်ာ တြင္ပါရွိေသာ ‘ေရႊအိမ္နန္းႏွင့္ ၾကဌန္းလည္းခံ’ ဟူေသာ အဖြဲ႕မွ ‘နန္း’ ဆိုသည့္ စကားလံုးပင္ျဖစ္ သည္။ ‘နန္း’ ဟူေသာစကားသည္ ပုဂံေခတ္တြင္ မေပၚေပါက္ေသး ေၾကာင္း၊ ပုဂံေခတ္က နန္းတက္ သည္ကို ‘ေရႊေတာင္တက္သည္’ ဟု သာ သံုးေၾကာင္း၊ ပုဂံေက်ာက္စာ မ်ားတြင္ ‘နန္း’ ဆိုေသာ စကားလံုး ကို လံုးဝမေတြ႕ရဘဲ ပုဂံေခတ္အကုန္ ပင္းယေခတ္တြင္မွ ေတြ႕ရေ ၾကာင္း၊ ထိုအေထာက္အထားအရ ‘နန္း’ ဆို ေသာ စကားလံုး ပါဝင္ေနေသာ ကဗ်ာသည္ ပုဂံေခတ္ေပၚ ကဗ်ာ မဟုတ္ႏုိင္ေၾကာင္း အဓိကတင္ျပ ျခင္း ျဖစ္သည္။
၁၂ ရာစုတြင္ ထိုကဗ်ာ ေပၚ ေပါက္လာသည္ဟု ဆိုေသာ္လည္း ထိုကဗ်ာကို ၁၈ ရာစုတြင္ ေရးေသာ ဦးကုလားရာဇဝင္ေက်ာ္မွ အေစာ ဆံုး ေတြ႕ရပံု၊ မူလက ထိုကဗ်ာသည္ ခပ္တိုတုိအျဖစ္သာ ျဖစ္ၿပီး ေနာက္မွ ထပ္ခ်ဲ႕သည့္အတြက္ ရွည္လာခဲ့ပံု၊ ေနာက္ခံျဖစ္ေသာ အနႏ ၵသူရိယ အမတ္ႀကီးအေၾကာင္း ေက်ာက္စာ မွာ မေတြ႕ရပံု စသည့္အခ်က္မ်ား လည္း ေဆြးေႏြးထားသည္။ စာေပ တစ္ရပ္၏ေခတ္ကို ‘အတြင္း သက္ေသ’ ျဖစ္ေသာ ဘာသာစကား ျဖင့္ သက္ေသထူျခင္းျဖစ္သည္။ ထို ကဗ်ာသည္ အင္းဝေခတ္ ၁၅ ရာစု ေလာက္မွာမွ ေပၚေ ပါက္ေသာ ကဗ်ာျဖစ္မည္ဟု ဆရာႀကီးက သံုးသပ္သည္။
ဆရာႀကီးကို အဂၤလန္၊ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီႏုိင္ငံမ်ားရွိ တကၠသိုလ္မ်ားက ဖိတ္ၾကားသည့္အတြက္ သြားေရာက္ ေဟာေျပာျခင္း၊ သုေတသန စာတမ္း ဖတ္ၾကားျခင္းမ်ားလည္း ေဆာင္ ရြက္ခဲ့သည္။ ဆရာႀကီး၏ လက္ရာ အခ်ဳိ႕ကို စုစည္း၍ ႀကမာေၚ Burma: Literature, Historiography, Scholarship, Language, Life and Literature ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ စင္ကာပူႏုိင္ငံ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ေလ့လာေရးဌာန က ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝ ထားသည္။ ထုိစာအုပ္တြင္ ဆရာႀကီး ၏ ဘဝႏွင့္ ႀကဳိးစားမႈကို ေဖာ္ျပ ေသာ From Peasant to Professor (လယ္သမားမွ ပါေမာကၡ သို႔) ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေဟာေျပာခဲ့သည့္ ဆရာႀကီး၏ ေဟာေျပာခ်က္လည္း ပါဝင္သည္။
ဆရာႀကီး ေဒါက္တာလွေဘ သည္ အၿငိမ္းစားယူၿပီးေနာက္ ေမာ္လၿမဳိင္ၿမဳိ႕တြင္ ဇနီး ေဒၚသန္းျမ ႏွင့္ ေအးခ်မ္းစြာေနထုိင္ခဲ့သည္။ ဆရာ ေမာင္ဝံသ၏ တိုက္တြန္းခ်က္ အရ ‘အေတြးအျမင္’ စာေစာင္တြင္ ျမန္မာလို ေဆာင္းပါးမ်ားေရးသား ခဲ့ရာ ထိုေဆာင္းပါးမ်ားကို ေဒါင္း စာေပက စုစည္းၿပီး စာအုပ္မ်ား ထုတ္သည္။ ‘ပညာပါရမီ’ ၊ ‘ဝီရိယကို ထူ ဥာဏ္ႏွင့္ခ်ဴ ကံကေဖးမသူ’၊ ‘အေတြ႕အႀကံဳ အဆံု အျမင္ႏွင့္ အေတြးအျမင္’၊ ‘တ႐ုတ္ႏုိင္ငံသြား ေန႔စဥ္မွတ္တမ္း’ စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။
ဆရာႀကီး၏ ေဟာေျပာခ်က္ တစ္ခုမွာ ‘The Myanmar Buddhist: His Life from the Cradle to the Grave’ ျဖစ္ သည္။ ျမန္ မာလူမ်ဳိးတစ္ေယာက္၏ ဘဝ တစ္သက္တာ ထံုးတမ္းစကားမ်ား အေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ထို ေဟာေျပာခ်က္ကို ေဒါက္တာ တင္လႈိင္ က ‘ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ တစ္ေယာက္၏ ဘဝ၊ ပုခက္တြင္းမွ သည္ ဂူတြင္းအထိ’ ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ျမန္မာဘာသာ ျပန္ဆို ထားပါသည္။
ဘာသာစာေပအက်ဳိးကို တစ္ သက္လံုး သယ္ပိုးေဆာင္ရြက္သြား ေသာ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာလွေဘ သည္ အသက္ ၉၄ ႏွစ္အရြယ္တြင္ ကြယ္လြန္သြားၿပီျဖစ္ပါသည္။ ဆရာ ႀကီး ထားရစ္ခဲ့ေသာ ဘာသာစာေပ အေမြအႏွစ္မ်ားကား ေနာင္လာ ေနာက္သားမ်ားအတြက္ တန္ဖိုး ႀကီးမားလွပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)
