ၿမိဳ႕ျပအလွ႐ႈခင္းနဲ႔ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕
နယူးေယာက္ၿမိဳ႕က လူေန ထူထပ္တယ္။ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ရဲ႕ လူ အထူထပ္ဆံုးၿမိဳ႕နယ္က Manhattan ျဖစ္ကာ တစ္စတုရန္းမိုင္မွာ လူဦးေရ ၇၂,ဝ၃၃ ေနထိုင္ၾကၿပီး ၿမိဳ႕တြင္းမွာရွိ တဲ႔ အိမ္ေစ်း ေျမေစ်းေတြက ျမင့္ မားၾကတာေတြ႕ရတယ္။ ကမၻာလွည့္ ခရီး သြားေတြ ေပ်ာ္ တဲ့ ၿမိဳ႕နယ္တစ္ခု ေပါ့။ ေနာက္အစဥ္လိုက္ လူေန ထူထပ္မူအရ Brooklyn,Queens, Staten Island and The Bronx New York Race and Ethnicity အရေတာ့ ၄၄ % ကအျဖဴ၊ ၂၅.၅% ကအမည္း၊ ဝ.၇% က Native American ၊၁၂.၇% ကအာရွ လူမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ကာ ခရစ္ယာန္ကိုး ကြယ္ သူက ၅၉%၊ က်န္တာ ဗုဒၶဘာ သာ၊ ဟိႏၵဴ၊ မြတ္စလင္က ၃၅% နဲ႔၂၄% ကဘာသာ မရွိသူေတြ တယ္။ အာရွထဲမွာေတာ့ တ႐ုတ္ လူမ်ိဳးက အမ်ားဆံုးျဖစ္ကာ ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္း အရ ၇၇၉, ၂၆၉ဦး ေနထိုင္ၾကကာ နယူးေယာက္ ၿမိဳ႕ရဲ႕ၿမိဳ႕နယ္ သံုးခုျဖစ္တဲ့ Manhattan, Brooklyn, Queens တို႔မွာ တ႐ုတ္တန္း ဆိုတာသီးသန္႔ရွိ ကာ အဲဒီ ေနရာမ်ား ကိုေရာက္ရင္ပင္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ေရာက္သလိုပင္တ႐ုတ္ စကားေတြ ပဲၾကားေနရပါတယ္။ ကား ေတြကလည္း မ်ားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လမ္းေတြ ကို သူတို႔လည္း ျပင္ဆင္ေပး ေနေပမယ့္ ေန႔စဥ္ ကားေတြသြားလာ မႈမ်ားၿပီး နယ္ေျမ ဧရိယာက်ယ္ေတာ့ မႏိုင္ဘူး။ ကတၱရာ လမ္းေတြက လိႈင္း ထတာေတြမ်ားတယ္။
ၿမိဳ႕ျပဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ အေဆာက္အအံု ေတြက တူေအာင္ လိုက္ႏိုင္ေပမယ့္ လူေတြရဲ႕စည္းကမ္း နဲ႔ပစၥည္းေတြ ထိန္းသိမ္းမႈ ေတြေတာ့ အခ်ိန္ ယူၿပီး အသားက်ေအာင္ လုပ္ရဦးမွာပါ။ ဒါလည္း လူညီရင္ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ နယူး ေယာက္ၿမိဳ႕ရဲ႕ လမ္းဖြဲ႕စည္းပံုက မွတ္ရ လြယ္ကာ မႏၲေလးၿမိဳ႕ အတိုင္း ၿမိဳ႕ ေတာ္တည္တာခ်င္း တူေနပါတယ္။ လမ္းမႀကီး အလိုက္ ၅လမ္း၆လမ္း ၇လမ္း ေရတြက္သြားႏိုင္သလို လမ္း ၾကားတိုင္း ကလည္း ၁၁လမ္း ၁၂လမ္း ၁၃လမ္းစသျဖင့္ပါပဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ မႏၲေလး ေနဖူးသူေတြ ဆိုရင္ နယူး ေယာက္ ထဲ ေလွ်ာက္ သြားရင္ လမ္း မွားစရာ မရွိပါဘူး။ ၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ပန္းၿခံ ျဖစ္တဲ့ Central Park အေၾကာင္းကိုေတာ့ နည္းနည္း ရွင္းျပပါရေစ။
ၿမိဳ႕ရဲ႕အျပင္မွာ သီးသန္႔ ပန္းၿခံသေဘာနဲ႔ စတင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ခ်ိန္မွာ ၁၈၅၃ခုႏွစ္ ကျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၅၇ မွာ ၿမိဳ႕ျပ ဒီဇိုင္းပညာရွင္ တို႔ဟာ လန္ ဒန္နဲ႔ ပဲရစ္က ပန္းၿခံမ်ားကဲ့သို႔ လွပ ေအာင္ ထပ္မံျပဳျပင္ မြမ္းမံရင္းျဖင့္ ယေန႔မွာေတာ့ တိုက္တာ အေဆာက္ အအံုေတြ ၾကား မွာ ၈၄၁ဧကက်ယ္ တဲ့ ပန္းၿခံ အႀကီးႀကီးက ကမၻာမွာ ပန္းၿခံ အျဖစ္ မွတ္တမ္း ဝင္ေနပါၿပီ။ ပန္းၿခံ ဝင္ေၾကးက အခမဲ့ ျဖစ္ကာ ပန္းၿခံ ထဲမွာ စံုလင္ ေအာင္ လည္ႏိုင္ဖို႔ရန္ အတြက္ စက္ဘီးဌား ၿပီးလည္ႏိုင္ သလို ျမင္းလွည္း ဌားစီး လို႔လည္းေကာင္း ဆိုက္ကား လို ယာဥ္မ်ိဳး ဌားစီးလို႔ ေသာ္လည္း ေကာင္းေစ်း အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ မိမိႏွစ္ သက္ သလို ေရြးခ်ယ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ပန္းၿခံ ထဲ အားကစား လုပ္သူ မ်ား မိသားစု ေပ်ာ္ပြဲစား ထြက္သူမ်ား၊ ေက်းဌက္ ပန္းမန္မ်ားနဲ႔ သဘာဝ ကို ေလ့လာသူမ်ား အျပင္ ပန္းၿခံႀကီးထဲက အထင္ ကရ ေနရာမ်ားကို ေရာက္ဖို႔ေျမပံုနဲ႔ရွာ ေဖြၾကည့္႐ႈရင္း ေလ့လာလို႔အခ်ိန္ မေလာက္ႏိုင္ေအာင္ပါပဲ။
အထဲမွာ တိရစၧာန္႐ုံ၊ စကိတ္က စားကြင္း၊ စတာေတြလည္း ရွိျပန္ ပါတယ္။ ရထားနဲ႔ လာေတာ့ ဂ်ပန္နဲ႔ ယွဥ္ ၾကည့္ခ်ိန္မွာ ရထားေတြရဲ႕ သန္႔ ရွင္းမႈရယ္ လူေတြရဲ႕ စည္းကမ္းက ဂ်ပန္က ပိုသာတာေတြ႕ရၿပီး ရထား စႀကႍထဲ သန္႔ရွင္းမႈက ဘန္ေကာက္ ကေတာင္ ပိုသပ္ရပ္မႈ ရွိတာ ေတြ႕ရပါ တယ္။
နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ရထားစီးနင္း ဖို႔အတြက္ Metro Subway ကတ္ကို ဝယ္ရၿပီး ဒီကတ္ထဲမွာ အနိမ့္ဆံုး ၅ ေဒၚလာမွ သည္အမ်ားဆံုး ကိုယ္ထည့္ ခ်င္သေလာက္ ထည့္ထားႏိုင္ပါ တယ္။ စတင္ ဝင္လိုက္လွ်င္ ကတ္ နဲ႔သူ႔ရဲ႕ စက္ေပၚ ဘားကုပ္ရွိတဲ့ အပိုင္းေလး ကို ဆြဲျဖတ္ လိုက္တာ နဲ႔ တံခါး ဘားတန္းေလး ပြင့္သြားပါၿပီ။ ဘယ္ေနရာ ရာသြားသြား အတြက္ျဖတ္ လိုက္တဲ့ တန္ဖိုး ကေတာ့ တစ္သမတ္ တည္းပါ။ အျပန္ ရထားဂိတ္က အထြက္မွာေတာ့ ကတ္ နဲ႔ျပန္ျဖတ္ စရာ မလို ေတာ့ဘူး အထြက္တံခါးေလး တြန္းဖြင့္လိုက္႐ုံပါ။ နယူး ေယာက္ရ ထားကေတာ့ ခရီးေဝး စီးရင္ေတာ့ အတန္ဆံုးျဖစ္မွာပါ။ နယူးေယာက္ ၿမိဳ႕ရဲ႕ အထင္ကရ အေဆာက္အအံု တစ္ခုျဖစ္ခဲ့တဲ႔ September ၁၁, ၂ဝဝ၁ ဆိုတာ နဲ႔လူ တိုင္းကမၻာ နဲ႔တစ္ ဝွမ္းထိတ္လန္႔ တုန္လႈပ္ခဲ့ၾကရၿပီး ဝမ္းနည္းစရာ ျဖစ္စဥ္ တစ္ခု နဲ႔အတူ လူသားေပါင္း သံုးေထာင္ နီးပါး တစ္ေန႔တည္း ေသဆံုးခဲ့တဲ့ World Trade Center ႏွစ္ခုၿပိဳ က်ခဲ့တဲ့ ေနရာကို Memorable Museum လုပ္ထားတဲ့ ထိုေနရာေလးကို ကြၽန္ေတာ္ ေလ့လာ ခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။
အရင္ အေဆာက္အအံု ၿပိဳတဲ့ ေနရာေတြရဲ႕ Basement မဖ်က္ ဘဲျပန္ငုံကာ အေဆာက္အအုံ ေဆာက္ လို႔ျပတိုက္ ျပဳလုပ္ခဲ့တာပါ။ မွတ္ တမ္း ဓာတ္ပံုမ်ား ဗီဒီယိုမ်ား အေထာက္ အထားပစၥည္း မ်ားႏွင့္အတူ မွတ္ သားစရာမ်ားကို ေလ့လာရင္းျဖင့္ ထိုေန႔ တစ္ရက္ကို အက်ိဳးရွိစြာ ျဖတ္ သန္းခဲ့ျပန္ပါတယ္။
နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ဗိသုကာ အေဆာက္အအံု မ်ားဘက္ အနည္း ငယ္ေဖာ္ျပ ရရင္ေတာ့ Empire State Building က နယူး ေယာက္ ၿမိဳ႕ရဲ႕Solitary Icon တစ္ခုျဖစ္ကာ 5th Avenue between west 33 and 34 streets ၾကားမွာတည္ ရွိၿပီး အထပ္ေပါင္း (၁ဝ၂)ထပ္, အရွည္ ေပ(၁၄၅၄)ေပ(၄၄၃) မီတာ ရွည္ ပါ တယ္။ နယူးေယာက္ ၿမိဳ႕မွာ အရွည္ ဆံုးနဲ႔အေမ ရိကန္ျပည္ေထာင္စု ရဲ႕ ငါးခုေျမာက္ အရွည္ဆံုး၊ အဲဒီေနာက္ ကမၻာေပၚ က အျမင့္ဆံုးထဲက ၂၉ခု ေျမာက္ ျမင့္မား ရွည္လ်ား လွပါ တယ္။
အရင္ စက္တင္ဘာ(၁၁) world trade center ကသူ႔ထက္ ရွည္ခဲ့ ေသာ္ လည္း တိုက္ခိုက္ ခံရၿပီးေနာက္ သူကေတာ့ န ယူးေယာက္ ရဲ႕ အရွည္ ဆံုး အေဆာက္အအံုပါ။ အဲဒီေနာက္ လွပ တဲ႔ေနရာ တစ္ခုျဖစ္တဲ႔ Brooklyn Bridge ဆိုတာနယူး ေယာက္ ၿမိဳ႕ တင္မက အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ရဲ႕ေရွးအက်ဆံုး ႀကိဳးတံတား တစ္ခု ျဖစ္ကာ ၁၈၈၃ ခုႏွစ္ေမ လ၂၄ရက္က စဖြင့္ခဲ့လို႔ခု ဆို ႏွစ္ေပါင္း ၁၃၃ႏွစ္ၾကာ ခဲ့ၿပီျဖစ္သလို ကမၻာ့လွည့္ ခရီးသြား ေတြကို ဆြဲေဆာင္ ရာ အထင္ကရတံ တားႀကီးတစ္ခုပါ။
ေပအရွည္ ၁၈၂၄ မီတာရွည္ကာ အသြား၃လမ္းအျပန္ ၃လမ္း ၆လမ္း သြားႀကိဳး တံတားတစ္ခုပါ။ သူက Manhattan နဲ႔ Brooklyn ေနရာ ႏွစ္ခုကို ဆက္ေပးထားတဲ့ East River တံတားတစ္ခုပါ။ ဒီတံတား နဲ႔အၿပိဳင္ ၁၉ဝ၉ ခုႏွစ္မွာထပ္ ဖြင့္ခဲ့တဲ့ မ်က္ႏွာ ခ်င္းဆိုင္ တံတားကေတာ့ Manhattan Bridge ပါ။ ေပအရွည္ ၂ဝ၈၉ မီတာရွည္ကာ သံကူဖရိန္ တံတားျဖစ္ၿပီး တံတား ႏွစ္ ထပ္ျဖစ္ၿပီး အေပၚ ၃လမ္းသြား ေအာက္၄ လမ္းသြားျဖစ္ကာ ရထား လမ္းပါပါဝင္ပါတယ္။
နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ နဲ႔ နယူးဂ်ာစီကို ေတာ့ ျမစ္ႀကီး ကိုျဖတ္ၿပီး ေျမေအာက္ ကသြားတဲ့ ေျမေအာက္ ဥမင္လိုဏ္ ေခါင္းမွသြားရတဲ့ ၁၅မိနစ္ ၾကာ ျဖတ္သန္းမႈ ကလည္း အံ့အားသင့္ စရာပါ။ ျမစ္ေအာက္ ကေနသြားခဲ့ရတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳ တစ္ခု အျဖစ္ေရာ အမွတ္တရ မ်ားနဲ႔ မွတ္သားစရာ မ်ား အျဖစ္ပါ စာေရးသူ ကိုယ္တိုင္ေလ့ လာေတြ႕ျမင္ခဲ႔ရပါေတာ့တယ္။
ေဒါက္တာသန္႔ေဇာ္လြင္ (Environmental Health)
