ကၽြန္ေတာ္ျမန္မာစာ ဌာနမွာ ၄၃ ႏွစ္ အမႈထမ္းခဲ့သည္။ ထိုကာလ အတြင္း ျမန္မာစာကို ဟန္႔တား ပိတ္ပင္မႈမ်ားေသာ ကာလႏွင့္ ႀကံဳခဲ့ ရပါသည္။
ပထမတစ္ခုမွာ ျမန္မာစာ ျပ႒ာန္းစာ မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဟန္႔တားပိတ္ပင္မႈ မ်ားျဖစ္သည္။ အေျခခံပညာ အတန္း တစ္တန္းတြင္ ၁၉၇ဝ ဝန္းက်င္ ကာလက ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း၏ “ေရႊ လေရာင္ဘြဲ႕ ေလးခ်ဳိးႀကီး” ျပ႒ာန္း ထားပါသည္။ တစ္ခါတြင္ ထိုျပ႒ာန္း စာကို ပယ္ဖ်က္ေၾကာင္း သတင္းစာ တြင္ ေၾကညာခ်က္ ေတြ႕ရသည္။ ဘာေၾကာင့္ ပယ္ဖ်က္မွန္း မသိပါ။ ေနာက္မွ ထိုကဗ်ာပါ စာသား တခ်ဳိ႕ ေၾကာင့္ ပယ္ဖ်က္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ၾကားရသည္။ စာသားမွာ ဆရာႀကီး က ဗိုလ္မင္းေရာင္၏ ေနာက္လုိက္ ဗိုလ္မ်ား အေၾကာင္း ေရးေသာ စာ သားျဖစ္သည္။
“မန္းအပ်က္မွာလ၊
စန္းလက္မသာမယာမုိ႔၊
ဗမာ ဗမာခ်င္းေတာင္မွ၊
အတင္းပင္ရန္မူလို႔၊
ရန္သူကို ရန္သူမမွတ္တဲ့ျပင္၊
ကိုယ့္တပ္ကိုယ္ ျပန္နင္းခ်င္ၾကတဲ့၊
ဖ်င္းလွတဲ့ ကျမင္းမအေကာင္
ဗုိလ္တခ်ဳိ႕ရယ္က၊
ကိုယ္ဖို႔အလြတ္ ႐ုန္းမဟဲ့လို႔”
ဆိုေသာ စာသားျဖစ္သည္။ ဗုိလ္ေတြ ကို “ဖ်င္းလွတဲ့ ကျမင္းမအေကာင္” ဟု ေျပာရပါမည္လားဆိုၿပီး ထိုကဗ်ာ ကို ပယ္ ဖ်က္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ၾကား ရပါသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ၏ အဘိုးျဖစ္ေသာ ေရႊလေရာင္ အေၾကာင္းကို မွိန္ထားခ်င္သည့္ အတြက္ ပယ္ဖ်က္ျခင္း လည္းျဖစ္ႏုိင္ သည္ဟု အခ်ဳိ႕က ထင္ျမင္ခ်က္ေပး ပါသည္။
အလားတူပင္ တကၠသိုလ္ ဝင္တန္းမွာ ျပ႒ာန္းေသာ ဆရာႀကီး မႈိင္း၏ “ဘြဳိင္းေကာက္ဋီကာမွ သပိတ္ ဘြဲ႕ ေလးခ်ဳိးႀကီး” လည္း ပယ္ဖ်က္ ခံရသည္။ ေက်ာင္းသားသပိတ္ အေၾကာင္း ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ ပယ္ျခင္းျဖစ္ႏုိင္ပါသည္။
ျပ႒ာန္းစာအသီးသီးတြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း အေၾကာင္းႏွင့္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ေရးေသာစာ မ်ား ျပ႒ာန္းဖူးပါသည္။ “ပညာဆို သည္မွာ”၊ “ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ပညာေရး အျမင္”၊ “ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏ ေခါင္းေဆာင္အဂၤါ” စသည္တုိ႔ျဖစ္ ပါသည္။ ထိုေဆာင္းပါးမ်ားသည္ လည္း ၾကာရွည္မခံပါ။ ပယ္ဖ်က္ သည့္အထဲ ပါသြားပါသည္။
ဆရာေမာင္ထင္၏ ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏ ေခါင္းေဆာင္ အဂၤါ ဆိုလွ်င္ တစ္ခ်ိန္ က တကၠသိုလ္ ျမန္မာ စကားေျပ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္တြင္ ပါဝင္ေသာ ေဆာင္းပါးျဖစ္သည္။ ထိုေဆာင္းပါး တြင္ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္း အဂၤါမ်ား ကို စိစစ္ျပထားသည္။ ႏွစ္အတန္ ၾကာ သင္ ၿပီးေနာက္ ထိုေဆာင္းပါး ကို မသင္ရေတာ့ပါ။ ထိုေဆာင္းပါး ပါဝင္ေသာ ဗမာ့ႏုိင္ငံေရး သုခမိန္ စာအုပ္ကို ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး သုခမိန္ ဟု နာမည္ေျပာင္းၿပီး ျပန္႐ိုက္သည့္ အခါတြင္ ထိုေဆာင္းပါး မပါေတာ့ သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။
တခ်ဳိ႕စာအုပ္ေတြ ပယ္ဖ်က္ခံရ ပံုကလည္း သည္းထိတ ္ရင္ဖိုစရာ ျဖစ္ သည္။ ေဒသေကာလိပ္ ေခတ္တြင္ မႏၲေလး ဝိဇၨာႏွင့္ သိပၸံ တကၠသိုလ္မွ ဆရာဦးအုန္းေသာ္ ျပဳစုေသာ စာေရး နည္း ေလးမ်ဳိး စာအုပ္ထြက္သည္။ စာေရးသားနည္း မ်ားကို ပညာရွင္ မ်ား၏ အယူအဆမ်ား ကိုးကား၍ ျပဳစုထားေသာ စာအုပ္ျဖစ္သည္။ ပထမႏွစ္တြင္ ျပ႒ာန္းသည္။ တစ္ေန႔ တြင္ ေၾကးမုံ သတင္းစာ စာေၾကးမံု အခန္းတြင္ “ႀကီးေမာင္” က ထုိစာအုပ္ ေကာင္းေၾကာင္း မိတ္ဆက္ေဖာ္ျပ လုိက္သည္။ မၾကာမီပင္ ထုိစာအုပ္ ကို ျပ႒ာန္းစာ အျဖစ္မွ ပယ္ဖ်က္ရန္ အမိန္႔ထြက္လာသည့္ အတြက္ အျခား စာအုပ္တစ္အုပ္ျဖင့္ ခ်က္ခ်င္း အစား ထိုးရသည္။ ၾကားရသည္က သတင္း စာမွ ဦးႀကီးေမာင္၏ မိတ္ဆက္ကို ဖတ္ၿပီး တာဝန္ရွိ ပုဂၢဳိလ္ႀကီးက ထုိ စာအုပ္ကုိ ရွာခိုင္းသည္။ စာအုပ္ရ ၍ ဖတ္ၿပီးေနာက္ “ဒါမ်ဳိးေတြ တုိ႔ျမန္မာမွာလည္းရွိသားပဲ၊ ဘာထူး လို႔လဲ” ဆိုေသာ သေဘာမ်ဳိးေျပာ သည့္အတြက္ ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္ အျဖစ္မွ ခ်က္ခ်င္း ပယ္ဖ်က္ ရျခင္းျဖစ္ သည္ဟု ၾကားရပါသည္။
ျပ႒ာန္းစာျပဳစုသူ၏ အခြင့္ အလမ္းကို ပိတ္ပင္ ဟန္႔တားမႈလည္း ရွိပါသည္။ ၁၉၈ဝ ေက်ာ္ ကာလတြင္ စာေရးသူ ကြယ္လြန္ၿပီး အႏွစ္ ၂ဝ ရွိမွ သူ႔စာကို ျပ႒ာန္းရန္ ဟူေသာ ၫႊန္ၾကားခ်က္တစ္ခု ေပၚလာသည္။ “ကြယ္လြန္ၿပီး အႏွစ္ ၂ဝ မူ” ဟု ေခၚ ၾကသည္။ ထိုမူ အေၾကာင္း ၫႊန္ခ်ဳပ္ မ်ားက ရွင္းလင္း ေျပာဆိုသည္ကို ၾကားရသည္။ သို႔ေသာ္ စာႏွင့္ေပ ႏွင့္ ထင္ထင္ရွားရွား မေတြ႕ဖူး ပါ။ ၫႊန္ ၾကား ေျပာဆိုသူမ်ား အမိန္႔စာ ေတြ႕ဖူး၊ မေတြ႕ဖူး မသိပါ။ လိုက္နာ ရမည္ဆို၍ ျပ႒ာန္းစာ မ်ားကို ထိုမူ ႏွင့္ကိုက္ေအာင္ ခ်က္ ခ်င္း ျပင္ဆင္ၾက ရသည္။ ေနာက္ေတာ့ သတင္းၾကား ရသည္။ စာအုပ္ေရးသူ မ်ားသည္ မိမိ တို႔ ေရးေသာ စာအုပ္ မ်ားကို ေက်ာင္း သံုး ျပ႒ာန္းၿပီး သူေဌး ျဖစ္ေန ၾကသည္ ဆိုေသာ စကားမ်ဳိးျဖင့္ မလို သူမ်ားက တာဝန္ရွိ ပုဂၢဳိလ္ႀကီးကို တင္ျပၾကသည့္ အတြက္ ထုိစကားကို လက္ခံၿပီး ထိုၫႊန္ၾကားခ်က္ ေပးသည္ ဟု ၾကားရသည္။ ဘယ္ေလာက္မွန္ သည္ မသိပါ။ အက်ဳိးသက္ေရာက္ မႈ ကေတာ့ ျမန္မာစာေပ သင္ၾကားရာ တြင္ စာေပသမိုင္း ကြင္းဆက္ေတြ ျပတ္ကုန္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က စကားေျပျပ႒ာန္းလွ်င္ “သိပၸံေမာင္ဝ” ထက္ ေနာက္ဆုတ္၍ မရပါ။ ကဗ်ာ ျပ႒ာန္းလွ်င္ “ေငြတာရီ” ထက္ ေနာက္ဆုတ္၍ မရပါ။ ျပ႒ာန္းသင့္ ေသာ စာေရးဆရာ အေတာ္မ်ားမ်ား သက္ရွိထင္ရွား ရွိေနေသးသည္။ ကြယ္လြန္သူမ်ား မွာလည္း အႏွစ္ ၂ဝ မျပည့္ေသး။ သည္ေတာ့ ထိုကိစၥေတြ စီစဥ္ရသည့္ ျမန္မာစာ ဌာနမွ ပါေမာကၡႏွင့္ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား ဒုကၡေရာက္ ၾကသည္။ ကြၽန္ေတာ္ သိမီသေလာက္ ပါေမာကၡ ဦးေမာင္ ေမာင္ႀကီး လက္ထက္မွ ပါေမာကၡ ေဒၚစီစီဝင္း လက္ထက္အထိ ထို ျပႆနာကို ရင္ဆုိင္ရသည္။ ၁၉၉ဝ ျပည့္ႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းက်မွ တာဝန္ရွိ ပုဂၢဳိလ္က “ဆရာေဇာ္ဂ်ီတို႔၊ ဆရာ မင္းသုဝဏ္တို႔ ကဗ်ာေတြ မသင္ၾက ဘူးလား” ဟု စူးစမ္းသည့္ စကားကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ျပ႒ာန္းစာမ်ားကို ျဖည့္စြက္ ျပ႒ာန္းခဲ့ရပါသည္။
ပိတ္ပင္ ကန္႔သတ္မႈမ်ားတြင္ “ျမန္မာစာကို ႏုိင္ငံျခား သြားသင္ဖို႔ လုိလုိ႔လား” ဆိုေသာ တာဝန္ရွိ ပုဂၢဳိလ္ ႀကီး၏ စကားက ျမန္မာစာ ဌာနမွ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား၊ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူမ်ား၏ ပညာအခြင့္ အလမ္းကို အႀကီးအက်ယ္ ပိတ္ပင္ ကန္႔သတ္လိုက္သည့္ အတြက္ အလြန္ ဆိုးပါသည္။ ျမန္မာစာဌာနမွ ပညာ ရွင္မ်ား ႏုိင္ငံျခားသို႔ သြားေရာက္ သင္ၾကားရန္ လိုအပ္ျခင္းသည္ ႏုိင္ငံ ျခားမွာ ျမန္မာစာ သင္ယူရန္ မဟုတ္ဘဲ ဘာသာစာေပဆုိင္ရာ သေဘာတရား နည္းနာမ်ားကို သင္ယူရန္ျဖစ္ ေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ား သိပါသည္။ သင္ယူလာေသာ သေဘာတရား နည္းနာမ်ားျဖင့္ ျမန္မာဘာသာ ျမန္မာစာေပကို တိုးတက္ေခတ္မီ ေအာင္ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္ က စ၍ ဆရာ သိပၸံေမာင္ဝ၊ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၊ ဆရာ မင္းသုဝဏ္၊ ဆရာ ေဒါက္တာထင္ေအာင္၊ ဆရာ ေဒါက္တာလွေဘ အစရွိေသာ ပညာရွင္ မ်ားက သက္ေသအထင္ အရွား ျပၿပီးျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္ တြင္ Linguistics ဘာသာေဗဒ ပညာရပ္မ်ား ထြန္းကားေန ခ်ိန္၌ ျမန္မာစာ ပညာရွင္မ်ား ထိုပညာရပ္ မ်ား၏ အကူအညီျဖင့္ ျမန္မာ ဘာသာစကားကို စနစ္တက် ေလ့လာၿပီး ဖြံ႕ၿဖဳိး တိုး တက္ေအာင္ ေဆာင္ ရြက္စရာ မ်ားစြာ ရွိပါသည္။Literary theory and criticism စာေပ သေဘာတရား၊ စာေပေဝဖန္ ေရး ပညာရပ္ မ်ား ထြန္းကားေနခ်ိန္ ၌ ျမန္မာစာ ပညာရွင္မ်ား ထိုပညာ ရပ္မ်ား၏ အကူအညီျဖင့္ ျမန္မာ စာေပကို စနစ္တက် ေလ့လာၿပီး ဖြံ႕ၿဖဳိး တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ စရာ မ်ားစြာ ရွိပါသည္။ ထိုပညာရွင္ မ်ားကို ေလ့လာႏုိင္ရန္ ႏုိင္ငံျခား တကၠသိုလ္မ်ားသို႔ သြားေရာက္ သင္ယူဖို႔ လိုပါသည္။ ျမန္မာစာ ပညာရွင္ေတြ ႏုိင္ငံျခား သြားၿပီး ဘာသာစာေပ သေဘာရား နည္းနာ မ်ား သင္ယူဖို႔ မုခ် လိုအပ္ပါသည္။
၁၉၈ဝ ျပည့္ႏွစ္ေက်ာ္ ကာလ က တာဝန္ရွိ ပုဂၢဳိလ္ႀကီး၏ စကား တစ္ခြန္းေၾကာင့္ ျမန္မာဘာသာ စာေပ တုိးတက္ရာ တိုးတက္ေၾကာင္း အတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ရပ္တန႔္ သြားရျခင္း ျဖစ္သည္။
ယခု အခ်ိန္တြင္ ထိုအခြင့္ အလမ္းမ်ား ပြင့္တန္သေလာက္ ျပန္ပြင့္ၿပီဟု ဆိုရပါလိမ့္မည္။ ၂ဝဝဝ ျပည့္ႏွစ္ဝန္းက်င္ ကာလက ဂ်ာမနီမွ DAAD အစီအစဥ္ျဖင့္ ျမန္မာစာ ဌာနမွ ဆရာ၊ ဆရာမအခ်ဳိ႕ ပညာ သြားသင္ၿပီး ပါရဂူဘြဲ႕ရလာသူမ်ား ပင္ ရွိပါသည္။ ပါရဂူ ဘြဲ႕မရ ခဲ့ေစကာ မူ မိမိ၏ပညာရပ္ကို ဖြံ႕ၿဖဳိးေအာင္ မြမ္းမံရန္ နည္းနာမ်ားရခဲ့ပါသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ တကၠသိုလ္ခ်င္း နားလည္မႈ စာခြၽန္လႊာ MOU ေရးထိုးၿပီး ဆရာခ်င္း၊ ေက်ာင္းသား ခ်င္း အျပန္အလွန္ အလဲအလွယ္ ျပဳ၍ ပညာရပ္ ဖလွယ္မႈမ်ားႏွင့္ အတူ ေလ့ လာေရး ခရီးမ်ား၊ စာတမ္းဖတ္ပြဲ မ်ား၊ အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ အျပန္ အလွန္ သြားေရာက္ သင္ၾကားမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ေနၾကၿပီ ျဖစ္ရာ ထို အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုး၍တိုး၍ ပြင့္လာရန္သာ လိုပါေတာ့သည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)
