၁၉၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ာမနီလူမ်ိဳး ဘူမိ႐ုပ္သြင္ပညာရွင္ (Geophysicist) အဲဖရက္ဝက္ဂနာ (Alfred Wegener) ရဲ႕ အဆိုအရ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၅ဝဝ ေက်ာ္ကစၿပီး ဘူမိျဖစ္စဥ္မ်ားေၾကာင့္ တစ္စုတစ္ေဝးတည္းေသာ မူလကုန္း ေျမႀကီးမွ ပဲ့ထြက္ကြဲသြားခဲ့ၿပီး လက္ရွိတိုက္ႀကီးမ်ား၊ သမုဒၵရာႀကီးမ်ား ျဖစ္တည္ လာခဲ့ေၾကာင္း အေထာက္ အထားခိုင္လံုစြာေဖာ္ ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိန္တိုင္း အၿမဲ မပ်က္ တရစပ္ျဖစ္ ျပတ္ ေျပာင္းလဲ ေနၿပီးအၿမဲ မတည္ျငိမ္တဲ့ ေျမကမၻာႀကီး (Unstable Earth) ျဖစ္ပါတယ္။
ယေန႔ မ်က္ ေမွာက္ ေခတ္ကမၻာႀကီးမွာလည္းရာသီ ဥတုေဖာက္ျပန္မႈ၊ စစ္ပြဲမ်ား၊ ငတ္မြတ္ ေခါင္းပါး မႈနဲ႔ ေရာဂါကပ္ဆိုးမ်ား အစဥ္ျဖစ္ပြားေနတာမို႔ မတည္ ၿငိမ္တဲ့ ကမၻာႀကီးမွာ မေရရာတဲ့ ဤေလာက လူ႔ရြာ (Uncertain World) ကို အနိ႒ာ႐ံု အမိုက္တိုက္ႀကီး လႊမ္းၿခံဳ အံု႔ဆိုင္းေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ပထဝီဝင္ႏိုင္ငံေရး (Political Geography) ရဲ႕မေရရာတဲ့ အဓိကေဒသမွာ တည္ေနရာ မဟာဗ်ဴဟာက်မႈ၊ စြမ္းအင္ၾ<ြကယ္ဝမႈ၊ အၾကမ္းဖက္မႈနဲ႔ ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္ ပဋိပကၡ မ်ားျပားတဲ့ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယက အင္အားႀကီး တ႐ုတ္နဲ႔ အိႏၵိယၾကားမွာရွိၿပီး ပစိ ဖိတ္သမုဒၵရာႀကီးရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ မ်က္ႏွာစာမွာ တည္ရွိတဲ့ အေရွ႕ ေတာင္အာရွေဒသျဖစ္ၿပီး တတိယကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ စစ္ေရးတုိ႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားစုေဝးရာ ဥေရာပေဒသပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၇ဝ ျပည္လြန္ကာလက ႐ုရွားတို႔ အာဖဂန္ကို သိမ္းပိုက္ခ်ိန္ မွာ ႐ုရွားကို ျပန္တိုက္ဖို႔ ေဆာ္ဒီ သူေ႒း အိုစမာဘင္လာဒင္ရဲ႕ အကူ အညီနဲ႔ ကမၻာ့ဇာတ္ဆရာႀကီး အေမရိကန္စီအိုင္ေအတို႔က ဖြဲ႕စည္း ေထာက္ပံ့ေပးရာက အယ္လ္ကိုင္ဒါ အဖဲြ႔စတင္ေပၚလာပါတယ္။ ေနာက္ ပိုင္း အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကတစ္ ဆင့္ ကမၻာ့အႏံွ႔ ဘာသာတူသူအစြန္း ေရာက္သူမ်ားကို တိုးခ်ဲ႕စည္း႐ံုးၿပီး အယ္ကိုင္ဒါ အဖြဲ႕မွ အိုင္အက္စ္ (IS) ျဖစ္လာတာပါ။ အီရတ္၊ ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ား၊ ယီမင္၊ ေတာင္ဆူဒန္နဲ႔ ႏိုင္ဂ်ီးရီး ယားႏိုင္ငံေတြအျပင္ ကမၻာအႏံွ႔ က်ယ္ျပန္႔ႀကီးထြားလာေန ပါၿပီ။ ယခု အခါ ဖိလစ္ပိုင္ေတာင္ပိုင္း ရဲ႕ အထင္ကရ အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ျဖစ္ တဲ့ အဘူ ေဆယက္ဖ္ကို အေျချပဳကာ ၂ဝ၁၆ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၄ ရက္ေန႔မွာ အေရွ႕ ေတာင္အာရွ အၾကမ္းဖက္ အဖြဲ႕ကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး အာရွတစ္ဝွမ္း အၾကမ္းဖက္ဖို႔ တာစူေန ပါၿပီ။ ၂ဝ၁၆ ခုႏွစ္ကစၿပီး အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းေဒသမွာ အိုင္အက္စ္ေတြ အေရးနိမ့္လာတာနဲ႔အမွ် အေတြ႕ အႀကံဳရွိၿပီး ေသြးဆာေနတဲ့ စစ္ေသြးၾ<ြကမ်ားဟာ အေရွ႕ ေတာင္ အာရွႏိုင္ငံမ်ားကို စိမ့္ဝင္ေနၿပီး ေရာက္ရာႏိုင္ငံတိုင္းမွာ မတည္ၿငိမ္မႈ နဲ႔ ေသြးေခ်ာင္းစီးမႈမ်ားကို အစြမ္း ကုန္လုပ္ျပသြားၾကပါဦးမယ္။
ဗ်ဴဟာက်လွတဲ့ အေရွ႕တ႐ုတ္ ပင္လယ္နဲ႔ ေတာင္တ႐ုတ္ ပင္လယ္ တို႔မွာ တစ္ေန႔တျခား အင္အားႀကီး ထြားလာတဲ့ တ႐ုတ္နဂါးႀကီးဟာ ဆက္စပ္ ၆ ႏိုင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စိန္ေခၚမႈေတြေၾကာင့္ အခ်ိန္မေရြး ေပါက္ကြဲႏိုင္တဲ့ လႈပ္လႈပ္ ခတ္ခတ္ အႏၲရာယ္ဇုန္ႀကီး ျဖစ္ေနပါတယ္။ ငါး၊ စြမ္းအင္နဲ႔ သယံဇာတ ၾ<ြကယ္ဝ တဲ့အတြက္ ေရပိုင္နက္၊ ေရစီးပြားေရး ဇုန္ က်ယ္ျပန္႔ေရးနဲ႔ ေပါက္ကြဲစ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံသစ္ရဲ႕ အဓိက စစ္ေရး မဟာဗ်ဴဟာ မ်က္ႏွာစာ လည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။
ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား ကာကြယ္ေရးနဲ႔ အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရး ေရရွည္အစီ အမံမ်ားေၾကာင့္ က်ယ္ေျပာလွတဲ့ ပင္လယ္ျပင္ စိုးမိုးေရး အယူအဆ ေရွ႕တန္းေရာက္လာၿပီး ျပႆနာျဖစ္မွ တန္ျပန္မႈ (React) နဲ႔ ႀကိဳတင္အစီအမံ ((Pro active) ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ခင္းက်င္းအကဲစမ္းထားတဲ့ အရင္းနဲ႔ အျမတ္ အယူအဆ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တ႐ုတ္တုိ႔ရဲ႕ႏိုင္ငံေရးကစားကြက္ျဖစ္တဲ့ ေျမာက္ကိုရီးယားရဲ႕ သံအမတ္ေဟာင္းတစ္ဦးအဆိုအရ “လာမည့္ ၁၂ ႏွစ္အၾကာတြင္ မိမိတို႔ ရန္သူ အားလံုးအား တိုက္ခိုက္ေခ်မႈန္းႏိုင္ မည့္ အဖ်က္စြမ္းအားျမင့္ ႏ်ဴလက္နက္မ်ား ပိုင္ဆိုင္ေတာ့မည္” လို႔ ႀကံဳးဝါးထားပါတယ္။
ဖ်က္အားျပင္း လက္နက္မ်ား အေၾကာင္းျပၿပီး အီရတ္ကို အေမရိကန္စစ္ခင္းမႈရဲ႕ အက်ိဳးဆက္အျဖစ္ ဆြန္နီရွီးယိုက္ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားနဲ႔ အိုင္အက္စ္အဖြဲ႕မ်ား ႀကီးထြားလာမႈ ေၾကာင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းနဲ႔ အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ား ၿပိဳပ်က္လုနီး (Failed State) ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ေနရပ္ စြန္႔ခြာစစ္ေျပးမ်ားေၾကာင့္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား မွ ဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးျဖစ္ေနၿပီး ဒုကၡသည္အေရၿခံဳ အၾကမ္းဖက္သမားမ်ား ေၾကာင့္လည္း ဥေရာပေသြးစည္းမႈနဲ႔ လံုၿခံဳမႈကိုစိန္ေခၚေနပါၿပီ။ ဥေရာပရဲ႕ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား ကာကြယ္ေရး ဝါဒ ေခါင္းေထာင္လာတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ရဲ႕ ဝိုင္းပတ္ဟန္႔တားဝါဒ (Containment Policy) ကလည္း အရင္ကေလာက္ အလုပ္မျဖစ္ေတာ့ပါ။
ယေန႔ကမၻာႀကီးမွာ ေနရာတိုင္း အခ်ိန္တိုင္းလံုၿခံဳမႈမရွိေတာ့။ ကမၻာ့ အင္အားအႀကီးဆံုး အေမရိကန္တုိ႔ ရဲ႕ ေလယာဥ္ေလးစင္းကို အယ္လ္ ေကဒါတို႔ ျပန္ေပးဆြဲၿပီး ေဝါထရိတ္ ညီေနာင္တာဝါ၊ ပင္တဂြန္ဌာနခ်ဳပ္နဲ႔ သမၼတ အိမ္ျဖဴေတာ္တို႔ကို တစ္ၿပိဳင္ နက္ အလစ္အငိုက္ တိုက္ခိုက္ျခင္း ျဖင့္ အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္မႈကို ၂၁ ရာစုအစ ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္၊ (၉/ ၁၁)မွာ စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံစံုက အျပစ္မဲ့ျပည္သူ ၄ဝဝဝ ခန္႔ အသက္ ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရပါတယ္။
အစြမ္းထက္ လူသတ္လက္နက္မ်ား ကုန္သြယ္မႈမွာလည္း စစ္ေအး ေခတ္ေနာက္ပိုင္း အျမင့္ဆံုးျဖစ္ေနၿပီး ကမၻာ့ငပြႀကီး အေမရိကန္က ပထမ၊ ႐ုရွားနဲ႔ တ႐ုတ္တို႔က ဒုတိယနဲ႔ တတိယျဖစ္ပါတယ္။ ၎တို႔ ကိုယ္တိုင္လည္း ကမၻာဖ်က္လက္နက္မ်ား အၿပိဳင္စုဆာင္းေနၿပီး ႏိုင္ငံငယ္ေလးမ်ားမွာ တိုးခ်ဲ႕ေရာင္းခ်စမ္းသပ္ ေရး၊ ၾသဇာ နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္ေရးတုိ႔ အတြက္ ေဒသလိုက္စစ္ပြဲမ်ား၊ တို႔မီး႐ိႈ႕မီးစစ္ပြဲမ်ား၊ အကန္႔ အသတ္စစ္ပြဲမ်ား ဖန္တီးအားစမ္းေန ၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။
လူသားမ်ိဳးႏြယ္တစ္ခုလံုးကို အဓိကၿခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ မ်ိဳးသုဥ္း မူးယစ္ေဘးဆိုးႀကီးကလည္း ကမၻာလံုးခ်ီ ဖ်က္ဆီးေနဆဲပါ။ အာဖ ဂန္နဲ႔ အလယ္ပိုင္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံ မ်ား ရဲ႕ ႀကီးထြားလာတဲ့ ျဖန္႔ျဖဴးမႈ မ်ား ေၾကာင့္ အေမရိကန္နဲ႔ ဥေရာပ ေစ်းကြက္ႀကီးကလည္း ႀကီးထြားလာေနဆဲပါ။ ဖိလစ္ပိုင္ မူးယစ္တိုက္ဖ်က္ စစ္ဆင္ေရးေၾကာင့္ တစ္ႏွစ္အတြင္း လူေပါင္း ၆၅ဝဝ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့မႈကလည္း သာဓကတစ္ခုပါ။
အာဖရိကတိုက္ ဆိုမာလီယာ တြင္ ၂ဝ၁၁ခုႏွစ္၊ အငတ္ေဘး ေၾကာင့္ ျပည္သူႏွစ္သိန္းေျခာက္ ေသာင္းေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ၿပီး လက္ရွိ ျပည္တြင္းစစ္နဲ႔ ဆိုးဝါးတာရွည္လွတဲ့ မိုးေခါင္မႈေၾကာင့္ ျပည္သူသံုးသန္း ေက်ာ္ ဒုကၡရင္ဆိုင္ေနရပါၿပီ။ ေတာင္ဆူဒန္မွာလည္း သံုးႏွစ္ေက်ာ္ ၾကာ ျပည္တြင္းစစ္မီးေၾကာင့္ ျပည္သူ တစ္သိန္းေက်ာ္ ကပ္ဆိုက္လုနီးပါး ေနပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဆိုမာလီယာ၊ ေတာင္ဆူဒန္၊ ယီမင္နဲ႔ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ သတၱႏၲရကပ္နဲ႔ ဒုဗၻိကႏၲရကပ္ေၾကာင့္ ျပည္သူႏွစ္ သန္းေက်ာ္ ကပ္ေဘးဆိုက္ေတာ့မွာ ပါ။ မိုးေခါင္မႈ တာရွည္ခံရတဲ့ ပီ႐ူး ႏိုင္ငံမွာ အလြန္အမင္း ေရႀကီးမႈ ေၾကာင့္ လူငါးသိန္းခန္႔ ေဘးလြတ္ရာ ခိုလံႈခဲ့ရပါတယ္။ ကုလလံုၿခံဳေရး ေကာင္စီ ေလ့လာမႈအရ ကမၻာတစ္ လႊားမွာ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာ အငတ္ေဘး ရင္ဆိုင္ရဖြယ္ရွိေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။
လြန္ခဲ့တဲ့လမ်ားက ကမၻာ့ ေရွ႕ျဖစ္ေဟာ ဒႆန ပညာရွင္တခ်ိဳ႕ က ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္တြင္ တတိယကမၻာ စစ္ ျဖစ္မည္လို႔ ေဟာကိန္းထုတ္ခဲ့ ၾကပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ ေရျပင္ အက်ပ္အတည္း၊ တ႐ုတ္နဲ႔ ထိုင္ဝမ္ ျပႆနာ၊ အေမရိကန္က ႐ုရွားကို ဆိုက္ဘာစစ္ပြဲ ဆင္ႏႊဲရန္ ၿခိမ္းေျခာက္ မႈ၊ ႐ုရွား၊ တ႐ုတ္၊ အေမရိကန္တို႔ အာကာသနက္လက္ ျပင္းထန္စြာ ယွဥ္ၿပိဳင္ေနမႈ၊ ႐ုရွားက ေျမျပင္ အေျခစိုက္ ခ႐ုစ္ဒံုး စနစ္တပ္ျဖန္႔မႈ နဲ႔ အျပန္အလွန္ ၿခိမ္းေျခာက္စြပ္စြဲ မႈမ်ားေၾကာင့္ မေရရာ၊ မေသခ်ာမႈ ေတြနဲ႔ စိတ္မခ်ရတဲ့ ပြတ္တိုက္သံ ဆူဆူညံညံ ကမၻာႀကီး ျဖစ္ေနပါတယ္။
၁၉၅၇ခုႏွစ္၊ စစ္ေအးကာလမွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ေဟာင္း ဟင္နရီကစ္ဆင္းဂ်ား ေျပာခဲ့တဲ့ “မေရရာမႈမ်ား ေထြျပားလွတဲ့ ကမၻာႀကီးမွာ ရွိၿပီးသား အခ်က္ အလက္တခ်ိဳ႕ေလာက္ကိုပဲ အေျခခံ ၿပီး စြန္႔စားသြားၾကရမွာပါ” ဆိုတဲ့ မွတ္ခ်က္အရ ယေန႔ကမၻာ ႀကီးကို မေရရာမႈမ်ား ဖံုးလႊမ္းေနေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ ေဒၚနယ္ထရမ့္ရဲ႕ အေမရိကန္ပထမ (America First) အယူအဆ နဲ႔ ရွီက်င္ပင္းရဲ႕ ကမၻာ့စင္ျမင့္အထက္ ရည္မွန္းခ်က္တို႔ အားၿပိဳင္ေနခ်ိန္မွာ ဗလာဒီမာပူတင္က “႐ုရွားစစ္အင္ အားမွာ ရန္လိုသူမ်ားထက္ သာလြန္ေၾကာင္း” ေျပာဆိုမႈေၾကာင့္ တစ္ဂူတည္း ျခေသၤ့ႀကီးသံုးေကာင္ ပါးျပင္းေထာင္ ေနခ်ိန္ျဖစ္ေနပါတယ္။
ဖိလစ္ပိုင္မွာ မူးယစ္အျမစ္ျပတ္ ေၾကြးေၾကာ္သံျဖင့္ ႐ိုဒရီဒူတာေတးအေရြးခံရမႈ၊ အေမရိကန္ ပဓာနျဖင့္ ေဒၚနယ္ထရမ့္ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ အႏိုင္ရမႈနဲ႔ ဥေရာမသမဂၢမွ အဂၤလန္ ႏုတ္ထြက္မႈ (Brexit) တုိ႔မွာ လူမ်ိဳးစံု ခ်စ္ၾကည္ေရး ကမၻာ့အစီအမံ ေရစီးေၾကာင္းႀကီးမွ ေသြဖယ္စိတ္ကုန္ၿပီး အမ်ိဳးသားေရး လံုၿခံဳေရးနဲ႔ အမ်ိဳးသား အက်ိဳးစီးပြား အဓိကထားတဲ့ ေနရွင္နယ္လစ္ဇင္ (Nationalism) ဦးေမာ့လာတာပါ။ ဝါဒႏွစ္ခုအား ၿပိဳင္ပြတ္တိုက္မႈလည္း အၿမဲျဖစ္ေနမွာပါ။ ကမၻာ့လံုၿခံဳေရးဟာ စိုးရိမ္ ေရ မွတ္ေရာက္ေနပါၿပီ။ ဒီမိုကေရစီ ေရးနဲ႔ လူမ်ိဳးစံုခ်စ္ၾကည္ေရးစတဲ့ အေမရိကန္ကမၻာ့ပုလိပ္ႀကီးရဲ႕ ၾသဝါဒထက္ လူသားတစ္ရပ္လံုး အသက္ရွင္ေရး၊ ဘဝရပ္တည္ေရးနဲ႔ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာတည္တံ့ခိုင္ ၿမဲေရးက ပိုအေရးႀကီးလာေနပါၿပီ။
” လူ႔အဖြဲ႕အစည္းႀကီးရဲ႕ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းမႈနဲ႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈမွာ ထိုလူ႔အဖြဲ႕အစည္းႀကီးတြင္ ပါဝင္ေနၾကသူမ်ား၏ စာရိတၱ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈေပၚတြင္ နက္႐ိႈင္းစြာ မွီခိုလ်က္ ရွိေၾကာင္း” စိတ္ပညာရွင္မ်ား အဆိုရွိထားပါတယ္။ အခ်ဳပ္ဆိုရလွ်င္ ႐ုပ္ဝတၳဳမ်ား အလ်င္အျမန္ တိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် ပုထုဇဥ္လူသားမ်ားမွာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနစတဲ့ အတၱမာနစိတ္မ်ား၊ သံသယစိတ္မ်ား၊ လြန္ကဲလာၿပီး ျဗဟၼစိုရ္တရားမ်ား ေခါင္းပါးလာေနပါတယ္။ လူ႔ဘဝဟာ တိုေတာင္းလွေပမယ့္ လူ႔သမိုင္းက ေတာ့ ရွည္လ်ားလွပါတယ္။ ျဗဟၼစုိရ္ တရားမ်ား ထြန္းကားတဲ့ လူ႔သမိုင္းေၾကာင္းႀကီး အရွည္တည္တံ့ေရးအတြက္ လက္ရွိႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ကမၻာလႊမ္းၿခံဳျဖစ္စဥ္ႀကီးမွာ ေမတၱာ အေျခခံၿပီး ကာလေဒသပေယာဂ ျဖင့္ ဆင္ျခင္ကာေနသြားၾကဖို႔ပင္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေစတနာေရွ႕ထား ေရးသားလိုက္ရပါတယ္။
ေမာင္ေမာင္သြင္ (ပန္းခိုင္)
