PEN Myanmar မွာ ျပဳလုပ္တဲ့ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ (Freedom of Expression) နဲ႕ ပတ္သက္ေသာ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲတစ္ခုမွာ Case Study အျဖစ္ တရားစြဲဆိုခံထားရတဲ့ ေဆာင္းပါး ႏွစ္ပုဒ္အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးသံုးသပ္ၾကရာကေန ဒီေခါင္းစဥ္ေလးက ေခါင္းထဲေရာက္လာခဲ့တာပါ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေဆြးေႏြးျဖစ္ၾကတဲ့ ေဆာင္းပါးႏွစ္ပုဒ္က Dawei Watch ၊တနသၤာရီအပတ္စဥ္ ဂ်ာ နယ္မွာေဖာ္ျပခံခဲ့ရတဲ့ စာေရးဆရာ ေအာင္လြင္(ကံေပါက္သား) ရဲ႕ “ငါးရံ႕တစ္ေကာင္ရဲ႕ရင္ဖြင့္သံ” ေဆာင္းပါးနဲ႕ The Voice ဂ်ာနယ္ မွာ ေဖာ္ျပခံခဲ့ရတဲ့ စာေရးဆရာ ၿဗိတိသွ်ကိုကိုေမာင္ရဲ႕ “က်ည္ေထာင္စုသစၥာ” ေဆာင္းပါး တို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။
“ငါးရံ႕တစ္ေကာင္ရဲ႕ရင္ဖြင့္သံ” ေဆာင္းပါးဟာ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္း တစ္ခုက သြန္ခ်လိုက္တဲ့ စြန္႕ပစ္ ေရဆိုးေတြ ဖံုးလႊမ္းေနတဲ့ ေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းထဲမွာ အသက္ရွင္ ေနထုိင္ေနရတဲ့ ငါးရံ႕တစ္ေကာင္က သူ႕ရဲ႕ခံစားခ်က္ေတြကို ေျပာျပညည္းတြားဟန္ နိမိတ္ပံုသံုးၿပီး တင္ဆက္ထားတဲ့ အႏုပညာလက္ရာ ေကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အျဖစ္မွန္ ေတြ ေရာယွက္ထားတဲ့ ရသဝတၳဳ တစ္ပုဒ္လုိ႕ေတာင္ အမည္တပ္လို႔ ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအႏုပညာ ရသေျမာက္စြာ ေရးဖြဲ႕ထားတဲ့ အႏုပညာပစၥည္းတစ္ခုကို ႏွလံုးသား နဲ႕မခံစားဘဲလြန္ကဲတဲ့အတၱစိတ္ေတြ နဲ႔ ရန္ၿငိဳးဖြဲ႕ခဲ့ၾကသူေတြက စာေရးဆရာကို အသေရဖ်က္မႈ ပုဒ္မ ၅ဝဝ နဲ႕ တရားစြဲဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။
ပထမအဆင့္တရား႐ံႈးၿပီး စာေရးဆရာက ဒဏ္ေငြေဆာင္ခဲ့ရေပမယ့္ အဲဒီဒဏ္ေငြကို မေက်နပ္တဲ့အတြက္ ကုမၸဏီကအယူခံထပ္ တင္ထားသလို စာေရးဆရာဘက္က လည္း အယူခံျပန္တင္ထားတယ္လို႕ သိရပါတယ္။ အေတြးဝတၳဳေလးကို ဖတ္ၾကည့္တဲ့အခါ ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္၊ ကုမၸဏီတစ္ခုခုကို အမည္တပ္ ေရးဖြဲ႕ထားျခင္းမရွိသလို၊ တကယ္ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့အေၾကာင္း အရာေတြကို အေျခခံၿပီးအေတြး ေကာင္းေကာင္းကို နိမိတ္ပံုလွလွနဲ႕ ေရာယွက္ဖန္တီးထားတာကို ေတြ႕ရ ပါတယ္။ အဲဒီလိုပဲ အသေရဖ်က္မႈ ဥပေဒကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါမွာ လည္း အသေရဖ်က္မႈမေျမာက္တဲ့ ကင္းလြတ္ခြင့္ (၁ဝ)ခ်က္ရွိတဲ့ အနက္က ပထမကင္းလြတ္ခ်က္၊ ဒသမကင္းလြတ္ခ်က္ေတြနဲ႕ ကိုက္ညီ ေနတာကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စာေရးသူကေတာ့ အမႈ႐ံႈးၿပီး ဒဏ္ ေငြေဆာင္လိုက္ရပါတယ္။ ႏွစ္ဖက္စလံုးကေတာ့ အယူခံေတြ တက္ထားဆဲပါ။ ဒဏ္ေငြေသာင္း ဂဏန္းဟာ သိပ္ေျပာပေလာက္တဲ့ အေနအထား မ်ိဳးမဟုတ္ေပမယ့္ ဒီအမႈ႐ံႈးနိမ့္ျခင္းဟာ ျမန္မာ့စာေပေလာက အထူးသျဖင့္ ရသစာေပဟာ ၿခိမ္း ေျခာက္ခံေနရၿပီ ဆိုတာကို အတိအလင္းသတိေပးလုိက္တဲ့ ေခါင္းေလာင္းထုိးသံ တစ္ခုပါပဲ။
လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ (FOE) ကိုသာမကဘဲ လြတ္လပ္စြာေတြးေခၚ ကြန႔္ျမဴးခြင့္ (Freedom of Thought) ကိုပါထိပါးလာတယ္လို႕ ကြၽန္ေတာ္တို႕ သံုးသပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုစာမ်ိဳးကို ဒီလိုတရားစြဲဆိုၿပီး ဒီလိုျပစ္ဒဏ္ခ်တာမ်ိဳးကုိေတာ့ စာေပနဲ႕သက္ဆုိင္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္း ေတြသာမကဘဲ စာေပအႏုပညာရွင္ တစ္ေယာက္ခ်င္း စီကပါ ျပတ္ျပတ္ သားသားဆန္႕က်င္ သြားၾကဖို႕ လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီလိုမွ မဟုတ္ရင္ ေနာက္ေနာင္ကာလ ေတြမွာ စာေပအႏုပညာဟာ ဒီလို ဓားခ်က္ေပါင္းမ်ားစြာ ထိရွခံစားရၿပီး ေသဆံုးေပ်ာက္ကြယ္တဲ့အျဖစ္မ်ိဳး ေရာက္သြားႏုိင္လို႔ပါ။
ေနာက္ထပ္ေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္ကေတာ့ တေလာက အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာေတြမွာ လူေျပာသူေျပာမ်ားသြားတဲ့ စာေရးဆရာၿဗိတိသွ် ကိုကိုေမာင္ရဲ႕ “က်ည္ေထာင္စုသစၥာ” ေဆာင္းပါးပါပဲ။ ဒီေဆာင္းပါးအေၾကာင္းကို ေဆြးေႏြးသံုးသပ္ၾကတဲ့အခါမွာ သေရာ္စာဆုိတဲ့ စာေပေရးသားမႈ ပံုသဏၭာန္တစ္ခုဆီကို စ ကားလမ္းေၾကာင္းက ေရာက္သြားပါတယ္။ သေရာ္စာဆိုတာဘာလဲ။ ေအာက္စဖို႕ဒ္ေဒရွင္နရီထဲမွာေတာ့ သေရာ္စာလို႕ ကြၽန္ေတာ္တို႕ေျပာၾကတဲ့ Satire ဆိုတဲ့စကားလံုးကုိ အခုလို ဖြင့္ဆိုထားပါတယ္။ “ The use of humor, irony, exaggeration,or ridicule to expose and criticize people’s stupidity or vices, particularly in the context of contemporary politics and other topical issues. ” အနီးစပ္ဆံုး ဘာသာ ျပန္ရင္ေတာ့ “ေခတ္ၿပိဳင္ ႏုိင္ငံေရးနဲ႕အျခားေသာကိစၥရပ္ေတြမွာ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ ဒါမွမဟုတ္ တစ္စုတစ္ဖြဲ႕ရဲ႕ မိုက္မဲမႈ၊ မတရားမႈ၊ မသမာမႈ၊ လြဲေခ်ာ္မႈေတြကို ဟာသဥာဏ္၊ အရြဲ႕တုိက္ျခင္း၊ သာသာထုိးထိုးပိုပိုသာသာေျပာျခင္းဆိုတဲ့ ေရးသား မႈပံုသဏၭာန္ေတြသံုးၿပီး ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ ေဝဖန္ျခင္း” လို႕ ထြက္ပါတယ္။
အျခားေသာ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆို ခ်က္ေတြကို ထပ္မံေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ “ “Satire is a genre of literature, and sometimes graphic and performing arts ” လို႕ဆိုတာေၾကာင့္ စာေပေရးသားမႈတင္မကဘဲ ႐ုပ္ပံုေတြ၊ကာတြန္း ေတြ၊ တင္ဆက္မႈအႏုပညာေတြပါ ပါဝင္ ႏုိင္တယ္လို႕ ေတြ႕ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ွေအငမန မွာ မရွိမျဖစ္ပါဝင္သင့္တဲ့ အမွတ္လကၡဏာကေတာ့ ပါးနပ္မႈ ျဖစ္တယ္လို႕လည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ျပန္ခ်ဳပ္ၾကည့္လုိက္ရင္ သေရာ္စာ(Satire)ေတြ မွာရွိသင့္တဲ့ အမွတ္လကၡဏာေတြ အျဖစ္ ဟာသဥာဏ္၊ ပါးနပ္မႈ၊ အရြဲ႕တုိက္မႈ၊ သာသာထုိးထုိး ပိုပိုသာသာေျပာမႈ ေတြ ေတြ႕ျမင္ ရပါတယ္။
အဲဒီေတာ့ သေရာ္စာဆုိတာဟာ ဒဲ့ေဆာ္တာထက္ ပါးပါးနပ္နပ္နဲ႕ အ႐ိႈက္ကိုထုိးတာျဖစ္ပါတယ္။ ထိတဲ့သူက ၿပံဳးၿပံဳးႀကီးနဲ႕အင့္ခနဲ နာသြားရတဲ့ပံုစံ မ်ိဳးေပါ့ (မ်က္စိထဲ ျမင္ေယာင္ၾကည့္လုိက္ပါ)။ သေရာ္စာဆုိတာဟာ ဖတ္သူကို တခြိခြိနဲ႕ ရယ္မိၿပံဳးမိတာမ်ိဳး ျဖစ္ေစရပါမယ္။ သေရာ္စာဆုိတာဟာ ေခ်ာေခ်ာေမြ႕ ေမြ႕ေျပေျပျပစ္ျပစ္ မဟုတ္ဘဲ ရြဲ႕ပါ ေစာင္းပါလိမ့္မယ္။ သေရာ္စာဆုိတာဟာ အပိုဆာဒါးေတြနဲ႕ အတိႆ ရဝုတၱိ အလကၤာေတြ သံုးပါလိ့မ္မယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ဒီလိုပဲနားလည္မိပါတယ္။
ဆရာေမာင္ ေသာ္က ေျပာဖူးတာေလးကို ဆရာမ်ိဳးျမင့္ညိမ္း ေဝမွ်တာေလးလည္း ၾကားဖူးပါတယ္။ ” သေရာ္စာဆုိတာက ဘြိဳင္လာအိုးတစ္အိုး အပူလြန္ကဲလာၿပီး ဆူပြက္လာတဲ့အခါ အဲဒီဘိြဳင္လာအိုးမွာရွိတဲ့ Safety vault (ေပါက္ကြဲမသြားေစရန္ ဖြင့္ေပးရေသာ လံုၿခံဳေရးတံခါး ေပါက္)ကို ဖြင့္ေပးလိုက္လို႕ အေငြ႕ေတြ တ႐ႈး႐ႈး ထြက္လာသလိုမ်ိဳးနဲ႕ ဆင္တူတယ္” တဲ့။ စုထားတာေတြကို အသံတစ္သံနဲ႕ဖြင့္ထုတ္ၿပီးသားျဖစ္၊ ရင္ထဲမွာ စုထား ရတာေတြမ်ားၿပီး ၾကမ္းတမ္း ျပင္းထန္စြာနဲ႕ ေပါက္ကြဲထြက္ မယ့္အေရးကုိ လည္းကာကြယ္ၿပီးသားျဖစ္တဲ့ ေရးသား နည္းတစ္ခုလို႕ နားလည္မိပါတယ္။
” က်ည္ေထာင္စုသစၥာ” ကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့ အခါဒဲ့ေဆာ္တာေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားပါေနေလေတာ့ ဘိြဳင္လာအိုးက အပူေငြ႕ကို Safety Vault ကေန႐ွဴးခနဲ ထုတ္လိုက္တာနဲ႕ မတူေတာ့ဘဲ ယမ္းထိုး၊ စနက္တံတပ္ၿပီး ပစ္ေဖာက္လိုက္တဲ့ ေဗ်ာက္အိုးနဲ႕ တူသြားတယ္လို႔ သံုးသပ္မိပါတယ္။ ဘြိဳင္လာအိုးရဲ႕ ဆူပြက္မႈထက္မ်ားစြာ သာလြန္တဲ့ မ်ိဳသိပ္ရမႈ ေတြ ကြၽန္ေတာ္တို႕လူငယ္ေတြရဲ႕ ရင္ထဲမွာ ျပည့္သိပ္ေနခဲ့တာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး စာေရးသူကို ၆၆(ဃ) နဲ႕ တရားစြဲဆိုထားတာကို မေထာက္ခံေပမယ့္ စာေရးဆရာရဲ႕ ေရးသားမႈပံုသဏၭာန္ကလည္း သေရာ္တယ္ဆိုရင္ေတာင္ ဘြိဳင္လာအိုးလို သေရာ္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ေဗ်ာက္အိုးလိုသေရာ္ သလိုျဖစ္သြားတယ္လို႕ ျမင္မိပါတယ္။
သေရာ္စာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ ျဖစ္ေနတာက စာေရးသူေရာ၊ စာဖတ္သူဘက္မွာပါ သေရာ္စာရဲ႕ သေဘာသဘာဝကို သိရွိနားလည္မႈ အားနည္းေနေသး တာပါ။ အထူးသျဖင့္ လူမႈကြန္ယက္ စာမ်က္ႏွာေတြမွာ သေရာ္စာေရး မယ္ဆိုရင္ ေအာက္က “သေရာ္စာ” လို႕ ေခါင္းစဥ္တပ္ေပး႐ံုနဲ႕တင္မလံု ေလာက္ဘဲ သေရာ္စာဆိုသည္မွာ ဆုိတာမ်ိဳးပါ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုေပး ရမယ့္ပံုပါပဲ။ သေရာ္စာရဲ႕ အမွတ္ လကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့ ရြဲ႕ေရးတာကိုလည္း ရြဲ႕လို႕ရြဲ႕မွန္းမသိ၊ အတိႆရ ဝုတၱိ အလကၤာသံုးတာကိုလည္း နားမလည္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြခဏခဏ ႀကံဳရပါတယ္။
အဆိုးဆံုးကေတာ့ သေရာ္စာ ေတြကို ဆတ္ဆတ္ထိမခံဘဲ တရားစဲြဆိုေနတာေတြပါပဲ။ အသေရဖ်က္မႈ ပုဒ္မ (၅ဝဝ) ထဲက ကင္းလြတ္ခ်က္ (၁ဝ) ခ်က္ကို ေသခ်ာေလ့လာၾက သင့္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာမွာဆို ရာထူးႀကီးႀကီးယူထားသူေတြ၊ နာမည္ ႀကီးဆယ္လီဆိုသူေတြနဲ႕ အစိုးရအဖြဲ႔ နဲ႕သက္ဆုိင္ေသာ Institution ေတြရဲ႕ ေဝဖန္ခံႏုိင္စြမ္းက ပိုျမင့္ရသလို အဆိုပါပုဂၢိဳလ္အဖြဲ႕အစည္း ေတြကို ေဝဖန္မယ္ဆိုရင္ ကင္းလြတ္ ခ်က္ေတြရွိေနတာမ်ိဳး ေလ့လာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
စာေရးသူေတြအေနနဲ႕လည္း သေရာ္တာနဲ႕ ကေလာ္တာကုိ ကြဲဖို႕လိုပါတယ္။ အပူလြန္ကဲၿပီး ပြက္ပြက္ဆူလာလို႕Safety Vault ဖြင့္ထုတ္လိုက္ရာ ကေနထြက္လာတဲ့ ဘြိဳင္လာအိုးလို သေရာ္စာမ်ိဳးနဲ႕ ဖိသိပ္ထည့္ထား တဲ့ယမ္းေတြကို စနက္တံတပ္ၿပီး ပစ္ေဖာက္လုိက္တဲ့ ေဗ်ာက္အိုးလို သေရာ္စာမ်ိဳးကို ခြဲျခားေရးသားႏုိင္ၾကမယ္ဆိုရင္ ေကာင္းပါတယ္။ လူငယ္စာေရးဆရာေတြဘက္ ကေန ေရွ႕ေနလိုက္ရရင္ေတာ့ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ေခတ္မွာ ေပါက္ကြဲ အားသိပ္မျပင္းရင္၊ သူတစ္ပါးအေႏွာင့္အယွက္မျဖစ္ရင္ ေဗ်ာက္အိုးေဖာက္တာနဲ႕တူတဲ့ သေရာ္စာေတြကိုလည္း အထိုက္အေလ်ာက္ ခြင့္ျပဳသင့္တယ္လို႕ ျမင္မိပါတယ္။ အေရးႀကီးတာက ဘြိဳင္လာအိုးပဲ ဆူဆူ၊ ေဗ်ာက္အိုးပဲ ေဖာက္ေဖာက္ ကိုယ့္လုပ္ရပ္ကို ကိုယ္တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈ အျပည့္ရွိဖို႕ပါပဲ။ အႏွစ္ ျပန္ခ်ဳပ္ရရင္ေတာ့ တစ္ဖက္က လည္း ေဝဖန္ခံႏုိင္စြမ္းကို ခပ္ျမင့္ျမင့္ထားၿပီး ဆတ္ဆတ္ထိမခံ မတံု႕ျပန္ဖို႕ နဲ႕ တစ္ဖက္ကလည္း သေရာ္ျခင္းနဲ႕ကေလာ္ျခင္းကိုပီပီျပင္ျပင္ ခြဲျခား ေဝဖန္ႏုိင္ၾကဖို႕ ရည္ရြယ္ၿပီး ဒီစာကို ေရးရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အစိုးရမင္းမ်ား ေဝဖန္ခံႏုိင္ စြမ္းအား ျမင့္မားပါေစ။ ဆတ္ဆတ္ ထိမခံ တံု႕ျပန္တရား စြဲဆိုေနျခင္းမ်ား ရပ္တန္႕ပါေစ။ သေရာ္စာမ်ားထြန္း ကားပါေစ။ ကေလာ္တုတ္ျခင္းမ်ား နည္းပါးပါေစ။ခ်စ္ျခင္းေမတၱာကိုျမတ္ႏိုးပါ။ ဥာဏ္ပညာကိုတန္ဖိုးထားပါ။
အႏုပညာကိုခံစားတတ္ပါေစ
ေနဘုန္းလတ္
