ေဒသေကာလိပ္ ပထမႏွစ္ သင္တန္းမ်ားတြင္ ႏုိင္ငံ ေရးသိပၸံ (Political Science) သင္ ရသည္။ P.S ဟု အတုိေကာက္ေခၚ သည္။ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ေမလမွာ ေဒသ ေကာလိပ္ေတြ စဖြင့္ေသာ္လည္း ၾသဂုတ္လက်မွ P.S သင္ရသည္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ သင္တန္း ဆင္းၿပီး ေနာက္ အစီအစဥ္ေတြ လုပ္ေနေသာ ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပညာေရး တကၠသိုလ္၊ စီးပြားေရး တကၠသိုလ္၊ စက္မႈ တကၠသိုလ္ စသည့္ တကၠသိုလ္ ေတြမွာေတာ့ P.S ကို ခပ္ေစာေစာ ပုိင္း ႏွစ္မ်ားမွာ ကတည္းက သင္ၾကား ေနၿပီျဖစ္ သည္။ ေဒသေကာလိပ္ေတြ မွာ P.S သင္ေသာအခါ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး၊ ေမာ္လၿမိဳင္၊ ပုသိမ္၊ မေကြး စသည့္ မူလက တကၠသိုလ္ေကာ လိပ္မ်ားရိွသည့္ ေဒသမ်ားမွ ေကာ လိပ္ေတြမွာေတာ့ သင္တန္းဆင္းေတြ ကုိ ကြၽန္ေတာ့္လိုပင္ မိမိဘာသာ ရပ္ေရာ၊ P.S ပါ ပူးတဲြသင္ဖို႔ တာဝန္ ေပးသည္။ မူလက တကၠသိုလ္ ေကာ လိပ္မရိွဘဲ အသစ္ဖြင့္သည့္ ေဒသ ေကာလိပ္ေတြမွာေတာ့ P.S ဌာန အတြက္ သီးျခားခန္႔ထားသည္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ သင္တန္း အတူတက္ သည့္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားသည္ ေဒသေကာလိပ္ေတြ မွာ ႏုိင္ငံေရး သိပၸံဌာနမွဴးေတြျဖစ္ ကုန္ၾကသည္။
P.S သင္႐ုိးမွာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ သင္တန္းတက္ခဲ့ရေသာ သေဘာ တရား၊ သမုိင္း၊ စီးပြားေရး၊ စည္း႐ုံး ေရး ဘာသာရပ္ေတြကုိ သင္ရသည္။ စာေမးပဲြစစ္ေတာ့ ေဒသေကာလိပ္ အားလံုးမွ ဏ.ွ အေျဖလႊာမ်ားကို ရန္ကုန္ပညာေရး တကၠသိုလ္မွာ လာ စစ္ရသည္။ ပညာေရးတကၠသိုလ္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဌာနမွဴး ဦးသန္႔ဇင္က အားလံုး၏ စာစစ္မွဴးခ်ဳပ္ ျဖစ္သည္။ ေမးခြန္းမွာ ဓမၼဓိ႒ာန္ ေမးခြန္းေတြ မ်ားမ်ား ေမးသည့္အတြက္ စာေမးပဲြ မွာ ဂုဏ္ထူးရသူေတြ မ်ားသည္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံကို “န” ဟု အတုိေကာက္ သေကၤတျပဳသျဖင့္ “နငယ္ေတြ ဂုဏ္ထူးအမ်ားႀကီးထြက္တယ္” ဟု ထိုစဥ္က ေျပာၾကသည္။
ႏွစ္ ၃ဝ ေက်ာ္အၾကာမွာ ေဒသ ေကာလိပ္ ေက်ာင္းသားေဟာင္းေတြ က ဆရာကန္ေတာ့ပဲြ က်င္းပသည္။ ေက်ာင္းသားေဟာင္းမ်ား ဖိတ္စာ လာေပးသည္။ သူတုိ႔ပင္ အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္ ၆ဝနီးပါး ျဖစ္ကုန္ၾကပါၿပီ။ တစ္ေယာက္က မွတ္မွတ္ရရေျပာ သည္။ “အဲဒီတုန္းက ဆရာ P.S သင္ တာ တရားေဟာသလို မသင္ဘဲ ပညာရပ္ကို သင္ေတာ့ ပိုမွတ္မိပါ တယ္။ ဆရာ့ အတန္းလိုက္တက္ရင္ စာေတာင္ ျပန္က်က္စရာမလိုဘူး ဆရာ”ဟူ၍ျဖစ္သည္။ သူ႔စကားကို ၾကားရေတာ့ မ်ားစြာၾကည္ႏူးမိပါ သည္။
ေဒသေကာလိပ္မ်ားမွာ ေဒသ အလိုက္ ဖံြ႕ၿဖိဳးဖို႔ ရည္ရြယ္ ဖြင့္လွစ္ျခင္း ျဖစ္၍ ရည္ရြယ္ခ်က္ ေကာင္းပါသည္။ တုိင္းႏွင့္ျပည္ နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ မ်ားက ဖဲြ႕ေပးထားေသာ ေဒသေကာ လိပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖဲြ႕မ်ားကလည္း ေဒသေကာလိပ္မ်ားကို အေထာက္ အပံ့ ျပဳပါသည္။ အားေပးပါသည္။ ပထမႏွစ္မွာ ဝိဇၨာ သိပၸံဘာသာရပ္ မ်ားကို သင္ၾကားသည္။ ဝိဇၨာ႐ိုး႐ိုး (ဝရ)၊ ဝိဇၨာသခ်ၤာ (ဝခ)၊ သိပၸံဇီဝ (သဇ)၊ သိပၸံသခ်ၤာ (သခ) ဟူ၍ ဘာသာတဲြ ၄ မ်ဳိးရိွသည္။ တစ္မ်ဳိးသာ ယူရသည္။ (ထိုစဥ္က ျမန္မာစာကုိ ဝိဇၨာ႐ိုး႐ိုး မ်ားသာ ယူရၿပီး က်န္ဘာ သာမ်ားက ျမန္မာစာ မယူရသည့္ အတြက္ ျမန္မာစာ၏ နယ္ပယ္အလြန္ က်ဥ္းသြားခဲ့ဖူးပါသည္။ ေနာက္မွ ျပန္လည္ စိစစ္ၿပီး ျမန္မာစာ သည္ ပထမႏွစ္ေရာ၊ ဒုတိယႏွစ္ပါ မယူ မေနရ ဘာသာအျဖစ္ ေနရာမွန္ ျပန္ ရခဲ့ပါသည္။)
ပထမႏွစ္ေအာင္ၿပီး ဒုတိယႏွစ္ မွာ လုပ္ငန္းအတတ္ပညာ ဘာသာ ရပ္ေတြထဲက တစ္ခုကို အထူးျပဳရ သည္။ လုပ္ငန္း အတတ္ ပညာမ်ားမွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါသည္။ အိမ္တြင္းမႈ၊ စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ေမြးျမဴေရး၊ စက္မႈ၊ ႐ုပ္ ရွင္လုပ္ငန္း၊ ပံုႏွိပ္လုပ္ငန္း၊ လူထု ဆက္သြယ္ေရး၊ လွ်ပ္စစ္ စသည္ျဖင့္ မ်ားစြာရိွပါသည္။ လူထုဆက္သြယ္ ေရး (Mass Media) ဘာသာရပ္တြင္ ျပင္ပမွ ဝါရင့္စာနယ္ဇင္း ပညာရွင္ မ်ား လာေရာက္ပို႔ခ်ေပးသည့္ အတြက္ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္း ေၾကာင္း ထိုဘာသာယူ သူမ်ားက ေျပာၾကသည္။ အျခားဘာသာရပ္ မ်ားတြင္လည္း အလားတူပင္ ပညာ ရွင္မ်ား ပါဝင္ပို႔ခ်ေပးသည္။
ေဒသေကာလိပ္မ်ားတြင္ ပထမ ႏွစ္ သင္ၾကားေသာ ဝိဇၨာ၊ သိပၸံဆရာ မ်ားႏွင့္ ဒုတိယႏွစ္ လုပ္ငန္းအတတ္ ပညာမ်ားသင္ေသာ ဆရာမ်ား၏ အေနအထား ကြာျခားပံုကို ေက်ာင္း ၂ မ်ဳိးစလံုးတြင္ သင္ၾကားရေသာ ကြၽန္ေတာ့္အေနႏွင့္ အနီးကပ္အကဲ ခတ္မိပါသည္။ ပထမႏွစ္ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားမွာ လုပ္သက္ရင့္ နည္းျပ သ႐ုပ္ျပ မ်ားျဖစ္၍ အေတြ႕ အႀကံဳရိွ သည္။ ထိုစဥ္က စနစ္အရ နည္းျပ သ႐ုပ္ျပအနည္းဆံုး ၇ႏွစ္ရိွမွ လက္ေထာက္ ကထိကအျဖစ္ တုိးျမႇင့္ ရန္ စဥ္းစားသည့္အတြက္ ထိုဆရာ၊ ဆရာမမ်ားမွာ လုပ္သက္အနည္းဆံုး ၇ႏွစ္ရိွပါၿပီ။ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္သူမ်ား လည္းရိွသည္။ အေတြ႕အႀကံဳအရ ေက်ာင္းသားမ်ားကို စည္းစနစ္ တက်ထိန္း သိမ္းႏိုင္ၾကပါသည္။ ဒုတိ ယႏွစ္ဆရာ မ်ားမွာမူ အသက္ေမြးဝမ္း ေက်ာင္းဘာသာရပ္မ်ား သင္ၾကား ရန္ သက္ဆုိင္ရာဘဲြ႕ရသူမ်ားထဲမွ အသစ္ ေရြးခ်ယ္ခန္႔ထားျခင္းျဖစ္ သည့္အတြက္ တကၠသိုလ္ဆရာ အျဖစ္ အေတြ႕အႀကံဳမရိွေသးသူမ်ားပါ သည္။ ဌာနမွဴးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခံရသူ အခ်ဳိ႕ပင္ ဝန္ထမ္း အသစ္စက္စက္ မ်ား ျဖစ္ေနၾကသည္။ သည္ေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာရပ္ကို ယူသည့္ ေက်ာင္းသူ ၊ ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္ ဆရာတပည့္ အေန အထားထက္ ပိုၿပီးရင္းႏွီးၾကသည္။ အပတ္စဥ္ နည္းျပတန္းေတြ၊ လက္ ေတြ႕ တန္းေတြမွာ ကိုယ့္ေက်ာင္းသား ကုိ အမွတ္ေတြ ပိုပိုသာသာ ေပးတာ မ်ဳိး၊ စာေမးပြဲေျဖေနခ်ိန္မွာ အခန္းထဲ ဝင္လာၿပီး စာေမးပဲြေမးခြန္း ကို ၾကည့္၍ ဘယ္လိုေျဖရမည္ ဆုိၿပီး ေျဖပံုေျဖနည္းေတြ၊ အေျဖေတြ ေျဗာင္ေျပာ ျပသြားတာမ်ဳိးေတြ လုပ္ၾကသည္။ စာေမးပဲြခန္း ေစာင့္ တာဝန္က်သည့္ ပထမႏွစ္ဌာနမွဴး မ်ားႏွင့္ ျပႆနာျဖစ္ၾကသည္။
ဒုတိယႏွစ္ ဆရာေတြက ကိုယ့္ ေက်ာင္းသားေတြကုိစာ ေမးပဲြခန္းမွာ အေျဖေတြ ဝင္ေျပာသြားသည္ဟု ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးကို တုိင္သည့္ အတြက္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးက ထိုသို႔ ဝင္ေျပာသြားသူကို ေခၚၿပီး ဆံုးမေျပာ ဆုိရတာမ်ဳိးလည္း ရိွသည္။ ထို႔ျပင္ စာေမးပဲြမွာ ပထမႏွစ္ႏွင့္ ဒုတိယ ႏွစ္၊ ၂ ႏွစ္ေပါင္းအမွတ္မ်ားကုိ မူတည္၍ ေဆးတကၠသိုလ္၊ စက္မႈ တကၠသိုလ္စသည့္ အသက္ေမြးဝမ္း ေက်ာင္း တကၠသိုလ္ မ်ားသို႔ ဝင္ခြင့္ ေရြးခ်ယ္ရန္ မူခ်ထားသည့္အတြက္ ဒုတိယႏွစ္မွာ ကုိယ့္ေက်ာင္းသား အမွတ္မ်ားမ်ားရဖို႔ နည္းလမ္းရွာ သည့္ ကိစၥမ်ဳိးေတြလည္း အသံထြက္ လာသည္။ ေက်ာင္းသားက တကယ္ ေတာ္သည့္အတြက္ အမွတ္ေကာင္း တာမ်ဳိး ရိွသလို “အႀကံအဖန္” ျဖင့္ အမွတ္ေကာင္းေအာင္ လုပ္တာမ်ဳိး လည္း ရိွသည္ဟု ၾကားရပါသည္။ ၾကားရသည့္ သတင္းေတြ ဘယ္ ေလာက္ မွန္သည္ ကိုေတာ့ ေသေသ ခ်ာခ်ာမသိပါ။ ထိုစဥ္က ၾကားရ သည့္အေၾကာင္းမ်ားကို ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
မူလက ေဒသေကာလိပ္ ဒုတိ ယႏွစ္ ေအာင္ၿပီးလွ်င္ သက္ဆိုင္ရာ လုပ္ငန္း အတတ္ပညာကုိ O.J.T (On Job Training) ေခၚ လုပ္ငန္းခြင္ သင္တန္း တစ္ႏွစ္ဆက္တက္ေစၿပီး ဒီပလိုမာ ေပး၍ ထိုအတတ္ပညာ ျဖင့္ အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္း ျပဳႏုိင္ ေစရန္ ရည္ရြယ္သည္ ဟု သိရသည္။ ထိုသို႔ မတက္လုိလွ်င္လည္း အသက္ ေမြးဝမ္းေက်ာင္း တကၠသိုလ္ မ်ား သို႔ ျဖစ္ေစ၊ ဝိဇၨာသိပၸံ တကၠသိုလ္မ်ား သို႔ ျဖစ္ေစ ဆက္တက္လုိ သူမ်ား တတိယ ႏွစ္ကစ၍ တက္ခြင့္ေပးထားသည္။ လက္ေတြ႕မွာမူ လုပ္ငန္းခြင္ သင္တန္း ဆက္တက္သူ အလြန္နည္းၿပီး တကၠ သိုလ္အသီးသီးသို႔ ဆက္ေလွ်ာက္ၾက သူမ်ားက ပိုမ်ားေန သည္။ ေဒသ ေကာလိပ္မွာ ၂ ႏွစ္တက္ၿပီး ရေသာ စာေမးပဲြ အမွတ္မ်ားျဖင့္ ေဆးတကၠ သိုလ္၊ စက္မႈတကၠသိုလ္၊ စီးပြားေရး တကၠသိုလ္၊ ပညာေရး တကၠသိုလ္ စ သည့္ တကၠသိုလ္ မ်ားသုိ႔ ေလွ်ာက္ၾက သည္။ ဝိဇၨာသိပၸံ တကၠသိုလ္မ်ားသို႔ အထူးျပဳ ဘာသာမ်ားျဖင့္ ေလွ်ာက္ လာၾကသည္။ မူလရည္ရြယ္သည့္ လမ္းေၾကာင္း အတုိင္း ျဖစ္မလာပါ။ မၾကာမီမွာေတာ့ ေဒသေကာလိပ္ မ်ားကုိ ဝိဇၨာသိပၸံ ၂ ႏွစ္သင္ ေကာ လိပ္မ်ား အျဖစ္ ျပန္ေျပာင္း လိုက္ရပါ ေတာ့သည္။ လုပ္ငန္းအတတ္ပညာ မသင္ၾကားေတာ့ပါ။
ရန္ကုန္မွာ ေဒသေကာလိပ္ ၃ ခု ဖြင့္သည္။ ရန္ကုန္တုိင္းေဒသ ေကာလိပ္ အမတ္ (၁)၊ (၂)၊ (၃) ဟု နာမည္တပ္ သည္။ ျပန္ေပါင္း လုိက္ ေတာ့ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၏ နယ္ေျမ ခဲြမ်ားျဖစ္သြားၿပီး “ရန္ကုန္တကၠသိုလ္” ဆုိေသာအမည္ေနာက္က (ဗိုလ္တ ေထာင္ နယ္ေျမ)၊ (လိႈင္နယ္ေျမ)၊ (ၾကည့္ျမင္တုိင္နယ္ေျမ) ဟု နာမည္တပ္သည္။ ထိုမွတစ္ဖန္ သီး ျခား ေကာလိပ္မ်ား အျဖစ္ သတ္မွတ္ ေတာ့ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္၏ နယ္ေျမ ခဲြမ်ား မဟုတ္ေတာ့ဘဲ “ဗိုလ္တေထာင္ ေကာလိပ္၊ လိႈင္ေကာလိပ္၊ ၾကည့္ျမင္ တုိင္ေကာလိပ္” ဟု ေျပာင္း လဲျပန္ သည္။ အခ်ဳိ႕ ျပည္နယ္ႏွင့္တုိင္းမ်ားမွ ေဒသေကာလိပ္မ်ားမွာ ထိုပံုစံ အတုိင္း ျဖစ္သြားၿပီး ၂ ႏွစ္သင္ ေကာလိပ္မ်ား အျဖစ္ ဆက္လက္တည္ ရိွပါသည္။ အခ်ဳိ႕ျပည္နယ္ႏွင့္ တုိင္း မ်ားမွာေတာ့ ေဒသ ေကာ လိပ္က မူလ ရိွၿပီးသား ေကာလိပ္ႏွင့္ တစ္ ေပါင္း တည္း ျဖစ္သြားတာမ်ဳိးလည္း ရိွပါသည္။ သတိျပဳမိသေလာက္ ေဖာ္ ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ပညာေရး ဝန္ႀကီး ဌာနက တာ ဝန္ရိွပုဂၢိဳလ္က ေဒသေကာလိပ္မ်ား ၏ အေျခအေနကုိ ျပန္ေျပာျပရာတြင္ ေဒသေကာလိပ္မ်ားကုိ Regional College “ရီဂ်င္နယ္ေကာလိပ္” ဟုေခၚရာမွ “ရီဂ်င္ဒယ္ (ရယ္ခ်င္ တယ္) ေကာလိပ္” ဟု ေနာက္ေျပာင္ ေခၚၾကပံု၊ ယခုေတာ့ “ငိုခ်င္တယ္” ေကာလိပ္ ျဖစ္ေနပံုတုိ႔ကုိ ဟာသေႏွာ ၍ ေျပာသြားသည္ကို ၾကားဖူးပါ သည္။
ေဒသေကာလိပ္ ကာလမွာ ကြၽန္ေတာ္ ေဆာင္ရြက္ရေသာ အလုပ္တစ္ခု အေၾကာင္း ကိုလည္း သတိရပါသည္။ ဒုတိယႏွစ္ သင္တန္း မ်ားတြင္ ျပ႒ာန္းရန္ စာအုပ္၂ အုပ္ ျပဳစုေပးရျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာစာ ပါေမာကၡ ဆရာမႀကီး ေဒၚသန္းေဆြ က တာဝန္ေပးသည့္အတြက္ “႐ုံးသံုး ျမန္မာစာ” ႏွင့္ “စကားေျပအဖဲြ႕ပံုစံ မ်ားႏွင့္ ဘာသာျပန္ေလ့လာခ်က္” ဆုိေသာ စာအုပ္ ၂ အုပ္ကို ျပဳစု ေပးရပါသည္။ ႐ုံးသံုးျမန္မာစာ စာ အုပ္အတြက္ သာဓကေဆာင္ႏုိင္ရန္ မိတ္ေဆြ အေပါင္းအသင္းမ်ား တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနေသာ ႐ုံးမ်ား သုိ႔ သြားၿပီး ႐ုံးစာမ်ား ကုိ သူတုိ႔ဆီက ေတာင္းယူ စုေဆာင္းရသည္။ “အမွာစာ”၊ “အမိန္႔စာ”၊ “႐ုံးတြင္း အမိန္႔စာ”၊ “အမိန္႔ ေၾကာ္ျငာစာ”၊ “အစည္း အေဝး မွတ္တမ္း” စသည္ တုိ႔ကုိ တကယ္အသံုးျပဳေနသည့္ ပံုစံမ်ားအတိုင္း ထည့္သြင္းပါသည္။ ဘာသာျပန္ ေလ့လာခ်က္ အတြက္ လုပ္သားျပည္သူ႔ ေန႔စဥ္ သတင္းစာ ႏွင့္ Working People’s Daily တို႔မွ အေၾကာင္းအရာတူ သတင္းမ်ားကို ယွဥ္ျပၿပီး ျမန္မာလို ဘယ္လိုေရး သည္၊ အဂၤလိပ္လို ဘယ္ လိုေရးသည္ ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာသည့္ ပံုစံလည္း ပါပါသည္။ ထိုစာအုပ္ မ်ားကို ဒုတိယ ႏွစ္ တြင္ ႏွစ္အတန္ၾကာ ျပ႒ာန္းပါသည္။ ေဒသေကာလိပ္မ်ားကို ႐ိုး႐ိုးေကာလိပ္ မ်ားအျဖစ္ ျပန္ ေျပာင္းၿပီးသည့္ အခ်ိန္ က်မွ ျပ႒ာန္း စာအုပ္ မ်ားလည္း ေျပာင္းသြားပါ သည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)
