ဗန္းေမာ္ ျမိဳ႕သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္၏ ေတာင္ဘက္စြန္းက်ေသာ ျမိဳ႕ျဖစ္သည္။ရွမ္းဘာသာအားျဖင့္ မန္ေမာ္ ဟုေခၚရာမွ ဗန္းေမာ္ဟု ေျပာင္းလဲလာေၾကာင္းသိရသည္။ မန္သည္ ရွမ္းဘာသာအားျဖင့္ ရြာျဖစ္ျပီး ေမာ္သည္ ‘အုိ’းဟုဆုိသျဖင့္ အိုးလုပ္ေသာရြာဟု အဓိပၸါယ္ရေလသည္။ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕အေၾကာင္းေျပာပါက ထင္ရွားသည့္ ဘုရားတစ္ဆူအေၾကာင္းသိရွိထားရန္လုိပါမည္။ထုိဘုရားကား ေရႊက်ီးနားမဟာေစတီ ေတာ္ပင္ျဖစ္ပါသည္။ဓမၸာနဂိုရ္ ျပည့္ရွင္ စိတၱရာဇာ မင္းၾကီးႏွင့္ သားေတာ္၀ိလာသမင္းသားတုိ႕သည္ သီရိဓမၼေသာက မင္းၾကီး ထံမွ ဓာတ္ေတာ္ေလးဆူ ရရွိခဲ့သည္။ထုိဓာတ္ေတာ္ေလးဆူျဖင့္ ဗန္းေမာ္ ေဒသ၌ ေစတီေလးဆူ တည္ထားခဲ့ၾကသည္။ ထိုေစတီေတာ္ျမတ္မ်ားမွာ ဓမၸာနဂိုရ္ေကာင္းစင့္ ေနျပည္ေတာ္ တာပိန္ျမစ္ ဦး၌ ေရႊက်ီးနား မဟာေစတီေတာ္ ၊မန္ေမာ္(ဗန္းေမာ္) ျမိဳ႕၌ ေရႊေစတီ (သိမ္မဟာေစတီေတာ္)၊ေကာင္းတံုျမိဳ႕၌ ေရႊစည္းခံု ေစတီေတာ္ ၊ဟားခမ္း ေခၚငေဆာင္ခ်မ္းျမိဳ႕၌ျမေစတီေတာ္တုိ႕ျဖစ္ေလသည္။
ဓမၸာနဂိုရ္ မင္းၾကီး စိတၱရာဇာႏွင့္ သားေတာ္ ၀ိလာသမင္းသားတုိ႕တည္ထားေတာ္မူေသာ ေရႊက်ီးနား ေစတီေတာ္သည္ ျမန္မာႏွစ္ ၁၁၈၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၁၈ ခုႏွစ္ ဘုိးေတာ္ ဗဒံုမင္းလက္ထက္တြင္ တာပိန္ျမစ္ေရ တုိက္စားသျဖင့္ ေရသို႕လားမည္သကဲ့သို႕ျဖစ္ေလရာ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕၀န္ ဦးအုိးႏွင့္တကြ ဘဒၵႏၱသီလ၀ံသဓဇမဟာဓမၼရာဇာ ဂုရုတံဆိပ္ေတာ္ရ သာသနာျပဳႏြယ္ ျငိမ္းဆရာေတာ္၊ကုန္းခါးဆရာေတာ္၊ေကာင္းဆင့္ဆရာေတာ္ ၊ေညာင္ပင္သာဆရာေတာ္၊ကြန္းၾကီးအလယ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္၊ ကမ္းနီဆရာေတာ္၊ စင့္ကင္ဆရာေတာ္၊ေရရွင္ဆရာေတာ္၊ေတာင္လံုးဆရာေတာ္၊ပန္းဘဲကုန္းဆရာေတာ္၊တပ္တြင္းေက်ာင္းဆရာေတာ္ စေသာ သံဃာေတာ္ အရွင္သူျမတ္တုိ႕သည္ ျမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ဗုဒၶ ဘာသာ၀င္မ်ားအား တိုက္တြန္းႏွဳိးေဆာ္၍ အုိက္ေခါေတာ္ ေစတီ အနီးသို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ တည္ထားခဲ့ေလသည္။ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕၀န္ ဦးအုိးက ဒါယကာအျဖစ္ခံယူ၍ အုတ္မုခ္၊ အုတ္ေလွ ကား၊အုတ္ျပာသာဒ္၊ တန္ေဆာင္းတုိ႕ကိုပါ တည္ထားလွဴဒါန္းခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္ ဦးေဇာတ၊ မင္းစည္ဂုိဏ္းအုပ္ ဆရာေတာ္ ဦးပရမ ၊ ေရႊက်ီးနားဆရာေတာ္ ဦးမုတ္ဆိတ္တို႕အား ေစတီေတာ္ျပဳျပင္ေရး နာယကဆရာေတာ္မ်ားအျဖစ္ တငေ္ျမွာက္၍ ေၾကးစေလာင္းအထူး စိန္ဖူးေတာ္ ကို ထပ္မံျပဳျပင္ခဲ့သည္။ျမန္မာႏွစ္ ၁၂၉၃ ခုႏွစ္ ၊ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္ တုိ႕တြင္ ငလ်င္တုန္လွဳပ္ျပန္ေလရာ ေစတီ၊နယ္ပိုင္၀န္ေထာက္ ဦးထြန္းၾကြယ္၊ ေရရွင္ေကာ်င္းတုိက္ ဂုိဏ္းအုပ္ဆရာေတာ္ ဦးအာေလာကတုိ႕က ဦးေဆာင္လ်က္ခ်ရားသီးမွေခါင္းေလာင္းနားအထိ ေရႊဆုိင္းေပါင္းတစ္ေထာင္ျဖင့္ ျမန္မာႏွစ္ ၁၂၉၄ခုႏွစ္တြင္ ေရႊသကၤန္း ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းခဲ့ၾကသည္။
ျမန္မာႏွစ္ ၁၃၀၆ ခုႏွစ္၊ ၀ါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ ၈ရက္ ၊၁၉၄၄ ခုႏွစ္ၾသဂုတ္လ ၁၁ရက္ေန႕ နံနက္၁၁နာရီအခ်ိန္တြင္ မဟာမိတ္တုိ႕၏ ဗံုးဒဏ္ ေၾကာင့္ေစတီေတာ္ျမတ္သည္ ေခါင္းေလာင္းနားအထိ ျပဳိအက္ ပ်က္စီးေတ္ာမူသည္။ေရႊထီးေတာ္၏ သံတုိင္သည္ ဗံုးဒဏ္ေၾကာင့္ ေစတီေတာ္မွ လြင့္စဥ္ ၍ တစ္ေခၚေလာက္ေ၀းသည့္တာပိန္ ျမစ္ကမ္းဦး သို႕က်ေရာက္သြားသည္။ေစတီအထက္ပိုင္းတစ္ခုလံုးေရႊထီီီးေတာ္မူကား လံုး၀ အထိအခုိက္မရွိဘဲ ပ်က္စီး ေလျပီးေသာ ေစတီအထက္၌ ပကတိအတိုင္း တည္ေနေတာ္မူသည္။ျမန္မာႏွစ္ ၁၃၀၉ ခုႏွစ္၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္မွစ၍ ေရႊက်ီးနားဂုိဏ္းအုပ္ ဆရာေတာ္ ဦးနႏၵ၀ံသၾကီး မွဴး၍ ျပန္လည္ျပဳျပင္ေတာ္မူခဲ့ရာ ျမန္မာႏွစ္ ၁၃၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ၊တေပါင္းလျပည့္ ေန႕၊ ၁၉၄၉ခုႏွစ္ မတ္လ၁၃ရက္ေန႕တြင္ မူလထီးေတာ္ကို ေရႊ၊ေက်ာက္တုိ႕ျဖင့္ မြမ္းမံျခယ္လွယ္၍ ထီးေတာ္တင္လွဴခဲ့သည္။ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ေရႊက်ီးနား ေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီးကို ျမန္မာႏုိင္ငံအရပ္ရပ္ရွိ အျခားေသာ သမိုင္း၀င္ ေစတီေတာ္ၾကီးမ်ား နည္းတူႏုိင္ငံေတာ္၏ ျပန္တမ္း၀င္ ေစတီေတာ္တစ္ဆူအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ ေရႊက်ီးနား ေစတီေတာ္ျမတ္ၾကီး၏ ဘုရားပြဲေတာ္ကို မ်ွ ႏွစ္စဥ္ ျခိမ့္ျခိမ့္သဲ က်င္းပလ်က္ရွိပါသည္။ေရႊက်ီးနားေစတီေတာ္၏ ပ်က္စီး ယိုယြင္းေနေသာ စိန္ဖူးေတာ္အား မႏၱေလးသို႕ ပင့္ေဆာင္ျပဳျပင္ျခင္း၊ ထီးေတာ္ လံုးျပည့္ ေရႊသကၤန္းကပ္ လွဴျခင္းမ်ားကို ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ တြင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဆက္လက္၍ လည္း ခရုိင္၊ ျမိဳ႕နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးအဖြဲ႕မ်ား၊ျမိဳ႕မိျမိဳ႕ဖ မ်ား၊ေဂါပက အဆက္ဆက္တုိ႕ကလည္း ဘက္စံုျပဳျပင္တည္ေဆာက္လ်က္ရွိပါသျဖင့္ သပယ္ၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ အတိျဖစ္ေနေလသည္။သို႕ျဖစ္ပါ၍ ဗန္းေမာ္သို႕ ေရာက္ရွိပါက တာပိန္ျမစ္ကမ္း ေနေဘးမွ ေရႊက်ီးနား ေစတီေတာ္ျမတ္အား ဖူးေျမွာ္ၾကည္ညိဳႏုိင္ပါရန္ သဒၵါရည္က်ိဳး၍ ႏွဳိးေဆာ္လုိက္ရပါသည္။
