ကြၽန္ေတာ္တကၠသုိလ္ေရာက္ ေတာ့ ယူသည့္ဘာသာတြဲတြင္ စိတ္ ႀကိဳက္ျမန္မာစာကို ဘာသာတစ္ခု အျဖစ္ ထည့္ယူသည္။ ျမန္မာစာ သင္တန္းမ်ားတြင္ ဆရာ၊ ဆရာမ မ်ားက ပ်ိဳ႕၊ ရတု၊ ေမာ္ကြန္းစသည့္ ေရွးကဗ်ာမ်ားမွ စကားလံုးမ်ား၏ အဓိပၸါယ္ကို ရွင္းလင္းသင္ျပရာ၌ စကားလံုးမ်ား၏ ေရးထံုးေျပာင္းလဲ လာပံုကို သင္ျပေပးသည္။ ‘သံေယာ ဇန’ မွ ‘သံေယာဇဥ္’ျဖစ္လာျခင္းသည္ ဇန္မွ ဇဥ္သို႔ ေျပာင္းလဲလာျခင္း ျဖစ္သည့္အလားတူ ဥယ်ာနမွ ဥယ်ာဥ္သို႔ေျပာင္းပံု၊ ဝိဥာဏမွ ဝိဥာဥ္သို႔ ေျပာင္းပံုစသည္ျဖင့္ ေျပာင္း လဲပံု ဥပေဒသမ်ားကို သိလာရသည္ ႏွင့္အမွ် စိတ္ဝင္စားလာရပါသည္။ ထို႔အတူ ဗ်ည္းတူသည့္ စာလံုးမ်ား အနက္ အဓိပၸါယ္ခ်င္းတူပံု၊ ဆက္ သြယ္မႈရွိပံုတုိ႔ကို ‘ေကြ၊ ကြင္း၊ ကြဲ၊ ကြာ’၊ ‘ေငး၊ ငိုင္၊ ငိုက္’၊ ‘ေမွး၊ မွိန္၊ ေမွာင္၊ မိႈင္း၊ မႈန္’၊ ‘ေဝ့၊ ဝိုက္၊ ဝိုင္း၊ ဝန္း’ စသည့္ သာဓကမ်ားအရ သိျမင္လာရပါသည္။ ပါေမာကၡဆရာ ႀကီး ဦးဧေမာင္ ၏ အတန္းကို ဝိဇၨာ(က) (တတိယႏွစ္)ေရာက္ေတာ့ တက္ရပါသည္။ ဆရာႀကီးက ‘ေန၊ ေန႔၊ ေႏြ၊ ေႏြး’ ဆိုေသာ စကားလံုးမ်ား အနက္ အဓိပၸါယ္ခ်င္း ဆက္သြယ္မႈ ရွိပံုကို စိတ္ဝင္စားဖြယ္ ရွင္းျပပါ သည္။ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာမ်ားကို ဝိဇၨာ(က)တန္းမွာ သင္ယူရေသာအခါ စကားလံုးေျပာင္းလဲပံုမ်ားကို ပို၍ သိျမင္လာရပါသည္။ ‘ေကႅာင္’မွ ‘ေက်ာင္း’သို႔ ေျပာင္းပံု၊ ‘ပႅန္’ မွ ‘ျပန္’ သို႔ ေျပာင္း ပံုမ်ားအရ ‘လဆြဲ’မွ ‘ယပင္း၊ ရရစ္’ သို႔ ေျပာင္းသည္ဆို ေသာ ဥပေဒသကို သိလာရပါသည္။ ထားဝယ္ေဒသတြင္ လဆြဲသံမ်ားကို ယခုအထိ ထိန္းသိမ္းထားေၾကာင္း ေက်ာက္စာသင္ေသာ ဆရာမႀကီးက ရွင္းျပေသာအခါ ကြၽန္ေတာ္ႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းအျဖစ္ ဆံုခဲ့ဖူးေသာ ထား ဝယ္သား မိတ္ေဆြမ်ား၏ စကားထဲမွ လဆြဲသံမ်ားကို သတိရမိပါသည္။ ဤသို႔ စကားလံုးမ်ား ေျပာင္းလဲ သည့္ဥပေဒသကို ‘ေျပာင္းထံုး’ ဟု ေခၚပါသည္။ ေရွးက သံုးခဲ့ေသာ စကားလံုးမ်ားသည္ ေျပာင္းထံုး ဥပေဒသမ်ားႏွင့္အညီ စနစ္တက် ေျပာင္းလဲေၾကာင္း သိလာရပါသည္။ ဘာသာစကားကို စိတ္ဝင္စားရာမွ သိလာေသာ အခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။
ထို႔အတူ ဆရာလွသမိန္၏ ‘ျမန္မာစာအရသာ’ တြင္ ေလ့လာရ ေသာ အသံေျပာင္းဥပေဒသမ်ားအရ အသံ ၂ သံကို တစ္ဆက္တည္း ရြတ္ ဆိုလွ်င္ ေနာက္ကအသံေျပာင္းတတ္ ေသာ္လည္း ျခား၍ရြတ္ဆိုလွ်င္ အသံ မေျပာင္းေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ ‘အိမ္ ႀကီး၏အမိုး’ ဟုေျပာလွ်င္ ‘အိန္ဂ်ီး’ဟု အသံေျပာင္းေသာ္လည္း အိမ္-ႀကီး သည္ဟု ေျပာလွ်င္ ‘ႀကီး’ က အသံ မေျပာင္းေၾကာင္း သိလာရပါသည္။ ထို႔အတူ ေရွ႕မွာ က၊ စ၊ တ၊ ပ အသတ္တစ္ခုခုရွိလွ်င္ တစ္ဆက္ တည္းရြတ္ဆိုေသာ္လည္း ေနာက္က အသံမေျပာင္းေၾကာင္း ဥပေဒသ တစ္ခုအျဖစ္ သိရပါသည္။ထို႔ေၾကာင့္ ‘ေခြး ႀကီး’က ‘ေခြးဂ်ီး’ဟု အသံေျပာင္း ေသာ္လည္း ‘ဝက္ႀကီး’ က အသံမ ေျပာင္းျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သေဘာ ေပါက္လာရပါသည္။
ဆရာႀကီးဦးဧေမာင္၏ ‘ဘာသာျပန္’ အေၾကာင္း ေဟာေျပာ ခ်က္တြင္ Philology -ေဝါဟာရ ေဗဒ၊ Phonetics- ဝါစႆရေဗဒ ဟူေသာ ေဝါဟာရမ်ားကို ေတြ႕ရပါ သည္။ ဘာသာစကားေလ့လာမႈႏွင့္ ဆိုင္ေသာ ေဝါဟာရမ်ားအျဖစ္ မွတ္ သားမိပါသည္။
၁၉၆၁-၆၂ ပညာသင္ႏွစ္တြင္ ကြၽန္ေတာ္ျမန္မာစာဂုဏ္ထူးတန္း တက္ရသည္။ ျမန္မာစာပါေမာကၡ ဆရာႀကီး ဦးဝန္ (ဆရာမင္းသုဝဏ္) က ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ကို စာအုပ္ ၂ အုပ္ ၫႊန္ျပသည္။ တစ္အုပ္မွာ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္၏ ဘာသာေလာက က်မ္း ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္အုပ္မွာ အဂၤလိပ္လို ေရးထားေသာ စာအုပ္ ျဖစ္သည္။ Mrs L.Armstrong ႏွင့္U Pe Maung Tin တို႔ ျပဳစုေသာ A Burmese Phonetic Reader ျဖစ္ သည္။ ဆရာႀကီးဦးဝန္က ထိုစာအုပ္ မ်ားကို ေလ့လာထားရန္ လမ္းၫႊန္ သည္။Lingustics ေခၚ ဘာသာေဗ ဒပညာရပ္ႏွင့္လည္း မိတ္ဆက္ေပး သည္။ ဘာသာေလာကက်မ္းမွာ ကမၻာေပၚရွိ ဘာသာစကားမ်ားကို မ်ိဳး႐ိုးအလိုက္ ခြဲျခားေဖာ္ျပထားေသာ က်မ္းျဖစ္သည္။ ဘာသာေလာက က်မ္းအရ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာ စကားသည္ တိဗက္တ႐ုတ္မ်ိဳး႐ိုးႀကီး မွ ဆင္းသက္ေသာ တိဗက္ျမန္မာ မ်ိဳးခြဲ တြင္ပါဝင္ေၾကာင္း သိရသည္။ ယခင္က မသိရေသးေသာအေၾကာင္း ဆရာျဖစ္၍ အသိအျမင္ တိုးပြားရပါ သည္။ A Burmese Phonetics Reader မွာ ဆရာႀကီးဦးေဖေမာင္ တင္ အဂၤလန္သို႔ ပညာေတာ္သင္ သြားစဥ္ မစၥစ္အမ္းစထေရာင္း ဆို ေသာ သဒၵေဗဒပညာရွင္ႏွင့္ တြဲဖက္ ၍ ျမန္မာစကားသံမ်ားကို သိပၸံနည္း က် စိစစ္ေလ့လာေသာ စာအုပ္ျဖစ္ သည္။ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ကတည္းက ထုတ္ေဝသည္ကိုၾကည့္၍ ဆရာႀကီး သည္ အလြန္ေစာေသာကာလကပင္ ျမန္မာစကားကို စနစ္တက် ေလ့လာ ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရပါသည္။ (ေနာင္ အခါတြင္ ထိုစာအုပ္ကို ဆရာႀကီး ဦးေရႊသြင္ က ျမန္မာသဒၵေဗဒ ဖတ္စာ အမည္ျဖင့္ ဘာသာျပန္ပါ သည္။)
ဆရာႀကီးဦးဝန္သည္ ပထမႏွစ္ ဂုဏ္ထူးတန္းေက်ာင္းသားမ်ားျဖစ္ ေသာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ကို ဘာသာစ ကားအမ်ိဳးအစားခြဲပံုအေၾကာင္း သင္ၾကားေပးပါသည္။ ဖြဲ႕စည္းပံုအရ ကမၻာေပၚရွိ ဘာသာစကားမ်ားကို အမ်ိဳးအစားခြဲလွ်င္ တစ္သီးပုဂၢလ ဘာသာစကား၊ ပူးတြဲဘာသာစကား၊ ဂုဏ္ေျပာင္းဝိဘတ္သြယ္ ဘာသာ စကား၊ ကိုယ္တြင္းျပည့္ ဘာသာစ ကားဟူ၍ ၄ မ်ိဳးခြဲႏိုင္ေၾကာင္း သင္ ၾကားေပးပါသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ျဗဟၼာအကၡရာေရာက္ လာပံုအေၾကာင္းကိုလည္း ကမၻာ့ေျမ ပံုႀကီးျဖင့္ အက်ယ္တဝင့္ ရွင္းလင္း သင္ၾကားပါသည္။ ဆရာႀကီးသည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ျမန္မာစာဌာန တြင္ ဘာသာေဗဒပညာရပ္ကို စတင္ လမ္းခင္းေပးျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဒုတိယႏွစ္ ဂုဏ္ထူးတန္းတြင္ ဘာသာေလာကက်မ္းကို ပါေမာကၡ ဆရာႀကီး ဦးေမာင္ေမာင္ႀကီးက ဆက္ သင္ျပေပးပါသည္။ ထိုစဥ္က ထို ဘာသာရပ္ကို ဘာသာသိပၸံLinguistic Science ဟုေခၚၾကပါသည္။
ျမန္မာသဒၵေဗဒဖတ္စာတြင္ ျမန္မာစကားသံမ်ားက IPA (lnternational Phonetic Alphabet) ေခၚ အျပည္ျပည္ဆိုင္ ရာ သဒၵေဗဒအကၡရာမ်ားျဖင့္ ေရး သားေဖာ္ျပထားေၾကာင္း သိရပါ သည္။ သို႔ေသာ္ မည္သို႔ေရးရသည္ ကို မသိနားမလည္ေသးပါ။ သို႔ေသာ္ ဝိဇၨာ(က)တန္းမွာပင္ အျခားအကၡရာ စနစ္တစ္ခုကို တက္ခဲ့ပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္က ဝိဇၨာ(က)တန္းတြင္ ျမန္မာရာဇဝင္ (သမိုင္းဟုမေခၚ ေသးပါ)ကို ဘာသာတစ္ခုအျဖစ္ တြဲ၍ယူရာ ထိုဘာသာရပ္ကို ဆရာ ႀကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္း က သင္ၾကားပါသည္။ ဆရာႀကီးက ျမန္မာရာဇဝင္အတြက္ အကိုးအကား ျပဳေသာ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာမ်ားကို ေရာမအကၡရာျဖင့္ ေရးမွတ္ျခင္း (Romanization) စနစ္ကို သင္ၾကား ေပးပါသည္။ Transliteration (အကၡရာဖလွယ္ျခင္း) ဟု ေခၚပါ သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ေရး ေသာေဆာင္းပါးမ်ား၊ စာတမ္းမ်ား တြင္ ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ားကို ကိုး ကားရာ၌ ျမန္မာစာလံုးမ်ားကို ထို စနစ္ျဖင့္ အကၡရာဖလွယ္ေၾကာင္း ဆရာႀကီးက ရွင္းျပၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသနအသင္း ဂ်ာနယ္တြင္ ဆရာႀကီးေရးထားေသာ ေဆာင္းပါး မ်ားမွာ ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ား အကိုး အကားျပဳထားပံုမ်ားကို ရွင္းျပပါ သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ အကၡရာဖလွယ္ ေသာ စနစ္ကို ေစာေစာပိုင္းကပင္ နားလည္ခဲ့ရပါသည္။ သဒၵေဗဒ (Phonetics) တြင္ သံုးေသာ IPA စနစ္မွာ အသံဖလွယ္ေသာ စနစ္ျဖစ္ ၿပီး ရာဇဝင္ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္သံုး ေသာ စနစ္မွာ အကၡရာ ဖလွယ္ေသာ စနစ္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု မတူေၾကာင္း ကြဲကြဲျပားျပား သိလာရ ပါသည္။
၁၉၆၃ ခုႏွစ္တြင္ ကြၽန္ေတာ္ ဘြဲ႕ရၿပီး ျမန္မာစာဌာနမွာ ဆရာ ျဖစ္လာသည္။ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္တြင္ ပုသိမ္ေကာလိပ္မွ ရန္ကုန္ဝိဇၨာႏွင့္ သိပၸံတကၠသိုလ္သို႔ ျပန္ေျပာင္းရ သည္။ ျပန္ေျပာင္းစမွာပင္ ဌာနမွာ မြမ္းမံသင္တန္းတစ္ခုတက္ရသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အခန္႔သင့္သည္မွာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔၏ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား ျဖစ္ေသာ ဆရာႀကီးဦးေရႊသြင္ (ဝိဇၨာ ႏွင့္ သိပၸံပညာရွင္အဖြဲ႕ အလုပ္အမႈ ေဆာင္၊ ျမန္မာစာပါေမာကၡ ၿငိမ္း၊ ကြယ္လြန္)ႏွင့္ ဆရာမႀကီး ေဒၚခင္ ခင္ေအး (ဌာနမွဴး – ၿငိမ္း၊ ျမန္မာစာ ဌာန၊ ရန္ကုန္စက္မႈ တကၠသိုလ္)တုိ႔ ဇနီးေမာင္ႏွံသည္ လန္ဒန္တကၠသိုလ္ တြင္ ဘာသာေဗဒ၊ သဒၵေဗဒပညာ မ်ားကို သင္ယူဆည္းပူး၍ မဟာဝိဇၨာ ဘြဲ႕မ်ား ရယူၿပီး ျပန္ေရာက္လာခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ မြမ္းမံသင္တန္းတြင္ ဆရာႀကီး ဦးေရႊသြင္က သဒၵေဗဒ (Phonetics) ၊ ဆရာမႀကီး ေဒၚခင္ ခင္ေအးက ဘာသာေဗဒ (Linguistics) ဘာသာရပ္မ်ားကို မိတ္ဆက္သင္ ၾကား ပို႔ခ်ေပးသည္။ ထိုႏွစ္တြင္ ကြၽန္ေတာ္ မဟာဝိဇၨာတန္း တက္ရ သည္။ ပါေမာကၡဆရာႀကီး ဦးေမာင္ ေမာင္ႀကီးက ကြၽန္ေတာ္တက္ရေသာ မဟာဝိဇၨာေနာက္ဆံုးႏွစ္ အပိုင္း (၁) ႏွင့့္ စတုတÄႏွစ္ျမန္မာစာတန္းတို႔တြင္ ဘာသာေဗဒ၊ သဒၵေဗဒစတင္ သင္ ၾကားရန္ စီစဥ္သည္။ သုိ႔ျဖင့္ ဆရာ ႀကီး ဦးေရႊသြင္ႏွင့္ ဆရာမႀကီး ေဒၚခင္ခင္ေအးတုိ႔က ထိုအတန္းမ်ား တြင္ သဒၵေဗဒႏွင့္ ဘာသာေဗဒကို စတင္သင္ၾကားရာ ထိုႏွစ္တြင္ မဟာ ဝိဇၨာစတက္ရေသာ ကြၽန္ေတာ္တို႔မွာ ထိုပညာရပ္မ်ားကို ျမန္မာစာဌာန တြင္ ဦးဦးဖ်ားဖ်ား သင္ၾကားရ သည့္ အခြင့္အေရးကို ရခဲ့ပါသည္။ ဘာသာ ေဗဒ၊ သဒၵေဗဒကို အနီးကပ္ ေလ့ လာသင္ယူခြင့္ရသည့္အတြက္ ပို၍ စိတ္ဝင္စားလာပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)
