ေမာင္ခင္မင္(ဓႏုၿဖဴ)
ေရွးကျမန္မာစစ္သည္မ်ား ‘အေမ့ထဘီ နား ေတာင္းပန္’ ၍ ေဒါင္း အလံတလူလူႏွင့္ စစ္ခ်ီၾကပံုကို ဖြဲ႕ ထားသည့္ ကဗ်ာမ်ားရွိသည္။
အေမ့ထဘီကို နားေတာင္းလုပ္ ၍ နား၌ပန္လွ်င္ အႏၲရာယ္ကင္းသည္ ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ အေမ့ဂုဏ္ ေက်းဇူးကို အေလးအျမတ္ျပဳရာ လည္း ေရာက္သည္။ ႏွစ္သက္ဖြယ္ ဓေလ့တစ္ခုျဖစ္သည္။
‘အေမ့ထဘီ နားေတာင္းပန္’ သည့္ အေလ့ကို စြဲစြဲၿမဲၿမဲက်င့္သံုး ေသာ ပညာရွိႀကီးတစ္ဦးအေၾကာင္း ကို ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း၏ ‘ျမန္မာမင္း မ်ားလက္ထက္ ပညာရွိႀကီးမ်ား’ စာအုပ္တြင္ ေတြ႕ရသည္။ ထိုပုဂၢဳိလ္ ႀကီးကား မင္းတုန္းမင္းတရား လက္ထက္တြင္ ‘ေျမာင္လွၿမဳိ႕ စား၊ ႏုိင္ငံျခားဝန္ေထာက္၊ မင္းႀကီး သီရိ မဟာေဇယ်သူ’ ဟူ၍ ထင္ရွားေသာ ပညာရွိႀကီးျဖစ္သည္။ နာမည္ရင္းမွာ ‘ဦးၿခိမ့္’ ျဖစ္သည္။
ဦးၿခိမ့္ (၁၇၂၈ ခန္႔- ၁၈၈၃ ခန္႔) မင္းတုန္းမင္းတရား အိမ္ေရွ႕စံ ဘဝကပင္ ေနမ်ဳိးေဇယ်သူဘြဲ႕ျဖင့္ လက္ဖက္ရည္ေတာ္အရာ၌ အမႈ ထမ္းရသည္။ ထို႔ေနာက္ အမွာေတာ္ ေရး ‘မင္းလွေဇယ်သူ’ ဟု ထင္ရွား သည္။ လႊတ္ေတာ္စာေရးႀကီးအရာ ရသည္။ ကင္းဝန္မင္းႀကီး အဂၤလန္ ႏုိင္ငံ၊ လန္ဒန္ၿမဳိ႕သို႔ သံေတာ္ႀကီး အျဖစ္ သြားေသာအခါတြင္ စာေရး ႀကီး သံငယ္အျဖစ္ လုိက္ပါရသည္။ တစ္ဖန္ ကင္းဝန္မင္း ႀကီး ျပင္သစ္ ႏုိင္ငံ၊ ပဲရစ္ၿမဳိ႕သို႔ သံေတာ္ႀကီးအျဖစ္ သြားေသာအခါတြင္လည္း သံလတ္ အျဖစ္ လုိက္ပါရသည္။ ထိုႏုိင္ငံမ်ား က ခ်ီးျမႇင့္ေ သာ ဆုတံဆိပ္မ်ားလည္း ရသည္။ ျပင္သစ္မွအျပန္ ဝန္ေထာက္ ေတာ္ မင္းႀကီးသီရိမဟာေဇယ်သူ ဘြဲ႕ျဖင့္ ေျမာင္လွၿမဳိ႕ကိုစားရ သည္။ ေစာ္ဘြားႀကီး ေနာက္ေနအျဖစ္ ခန္႔ထားခံရသည္။
မဇၩိမေဒသ၊ ဗုဒၶဂယာ မဟာ ေဗာဓိပင္ေတာ္သို႔ လွဴဒါန္းေသာ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး၏ အလွဴ ေတာ္ကိစၥ ေဆာင္ရြက္ ရန္ႏွင့္ ႏုိင္ငံ ေတာ္ အေနာက္မ်က္ႏွာ ကရင္နီ နယ္ေျမမႈ စကားဆုိရန္အတြက္ ဝန္ေထာက္ေတာ္ သံေတာ္ႀကီး အရာျဖင့္ ဘဂၤလားၿမဳိ႕၊
အိႏၵိယ ဘုရင္ခံထံ သြားေရာက္၍ စကားဆို ရသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ဝန္ေထာက္ေတာ္ သံေတာ္ႀကီးအရာျဖင့္ ပူတေက (ေပၚတူဂီ)၊ စပိန္၊ အီတာလ်ံႏုိင္ငံ မ်ားသို႔ သြားေရာက္အမႈထမ္းရသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို မင္းႀကီးဦးၿခိမ့္က ‘ပူတေက စပိန္ အီတာလ်ံသြား မွတ္တမ္း’ ဟူ၍
ေရးသားမွတ္တမ္း တင္သည္။
ဦးၿခိမ့္သည္ အမွာေတာ္ေရး မင္းလွေဇယ်သူအျဖစ္ အမႈထမ္းစဥ္ ကဝိလကၡဏ ဒီပနီက်မ္း ကို ေရးသား ျပဳစုသည္။ စိႏၲေက်ာ္သူ ဦးၾသ ေရးသားေသာ ကဝိလကၡဏာသတ္ပံု သံေပါက္က်မ္းမွ အသိခက္ေသာ အဓိပၸာယ္ငုပ္ေသာ သံေပါက္မ်ားကို အေသအခ်ာ
သိလိုေၾကာင္း စာေတာ္ ဖတ္ ေနမ်ဳိးမင္းလွ သိခၤသူႏွင့္ ေရႊတိုက္စာေရး သိခၤစည္သူေက်ာ္ တုိ႔က ေမးလာသည့္အတြက္ သံ ေပါက္ပိုဒ္ေရ ၁၇၉၃ ပိုဒ္အနက္ ေမးလာေသာ ၇၈ ပိုဒ္ကို ဖြင့္ျပ ေျဖဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ ‘အမႈေတာ္ကို ထမ္းေဆာင္မည္ဟု စာေပၾကည့္႐ႈ အားထုတ္ ဆဲအခါျဖစ္၍ လြယ္လင့္ တကူ ေျဖဆိုေပလတၱံ႕’ ဟု ေဖာ္ျပ ထားသည္။
မင္းႀကီးဦးၿခိမ့္သည္ သံငယ္၊ သံလတ္၊ သံႀကီး ဟူေသာ ရာထူး အဆင့္ဆင့္ျဖင့္ ျပည္ပႏုိင္ငံမ်ားသို႔ လိုက္ပါအမႈထမ္းရသည့္အတြက္ ျပည္ပအေတြ႕အႀကံဳမ်ားစြာ ရွိသည့္ အျပင္ စာေပက်မ္းဂန္ႏွံ႔စပ္ေသာ ပညာရွိႀကီးအျဖစ္လည္း ထင္ရွားပါ သည္။
သံလတ္အျဖစ္ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ သို႔အသြား ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ေရာက္စဥ္ က်ဳံးႀကီးလမ္းႏွင့္ လတၱာလမ္းေထာင့္ ၌ စေမာ္ေကာ္ဝန္ေထာက္မင္း ဦးအုန္း၏တုိက္မွာ ေခတၱတည္းခိုရ သည္။ ဂုဏ္သေရရွိလူႀကီးမ်ားက လာေရာက္ခစားၾကရာ မင္းႀကီး ဦးၿခိမ့္က တပည့္လူငယ္မ်ားအား “မင္းတုိ႔လည္း ဆရာမိဘတို႔ေနာက္က လုိက္၍ ဝန္ႀကီးမွဴးႀကီးတုိ႔ကို ေျပာ ဆိုေသာ စကားမ်ားကို မွတ္သားရ သည့္အတြက္ ပညာဗဟု သုတတိုးပြား ၍ ေနာင္ကိုလည္း မင္းတို႔ႀကီးရင့္ ေသာအခါ ပညာဗဟုသုတဂုဏ္ ေၾကာင့္ သူတစ္ပါးေရွ႕သို႔ေရာက္၍ ေနရမည္။ ႀကဳိးစား၍ ဗဟုသုတ ပညာကို ရွာေဖြစုေဆာင္း၊ ႀကဳိးစား ၍ မွတ္သားၾကေနာ္” ဟု ဆံုးမသည္။ ေနာက္လိုက္တပည့္မ်ားႏွင့္ ေျပာဆို ဆက္ဆံပံုႏွင့္ ပတ္သက္၍ မင္းႀကီး မိန္႔ၾကားေသာစကားမွာ မွတ္သား စရာေကာင္းသည္။ “သို႔ေသာ္ ငါတစ္ခုေျပာခဲ့မယ္။ မင္းတို႔ ေကာင္းစြာ မွတ္သားၾကေလ။ မိမိတို႔ ေနာက္ကလိုက္ပါေသာ တပည့္မ်ား ကို ေဒါသအေလ်ာက္ နင္တယ္မိုက္ ပါကလားဟု တင္းတင္းမာမာမေျပာ ၾကေလနဲ႔။ မိုက္လုိ႔သာ ငါတုိ႔၊ မင္းတို႔ ေနာက္က လုိက္ၾကရသည္။ လိမၼာ လွ်င္ ငါတို႔၊ မင္းတို႔ေနာက္က လိုက္ ၾကမည္မဟုတ္။ အခုိင္း အေစကို ခံၾကရမည္မဟုတ္။ သူတုိ႔လည္း ေနာင္ သူတုိ႔ကံအေလ်ာက္ ႀကီးပြား လာၾကေပလိမ့္မယ္။ ထိုအခါ သူတို႔ က ငါတုိ႔ဆရာသည္၊ ငါတုိ႔ဝန္ႀကီးမင္း သည္ ငါတုိ႔ကို နင္တယ္မိုက္ပါလား ဟု ရင့္ရင့္သီးသီး ေျပာဆိုတာကို ခံရတယ္ဟု အမွတ္ေပၚလာၿပီးလွ်င္ အ႐ိုအေသ ကင္းမဲ့တတ္ေလသည္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ေအာက္ကလူကို ရင့္ရင့္သီးသီး ေျပာဆိုျခင္းကို တားဆီးပိတ္ပင္ၾကရမည္။ မွတ္ၾက ေလေတာ့” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
မင္းႀကီး၏ စာေပေလ့လာပံု အေလ့တစ္ခုကိုလည္း မွတ္သားရ မည္။ မိမိသိလိုေသာ စာမ်ားကို စာေရးမ်ားအား ‘မင္းကေဆးက်မ္း ကိုၾကည့္၊ မင္းက ရာဇဝင္ကိုၾကည့္၊ မင္းက ေက်ာက္စာကိုၾကည့္၊ မင္းက မည္သည့္သမိုင္းေမာ္ကြန္းကိုၾကည့္၊ မင္းက မည္သည့္ပ်ဳိ႕ ကိုၾကည့္’ ဟူ၍ တာဝန္ခြဲေပးၿပီး အလိုရွိသည့္အခ်က္ မ်ားကို ရွာခုိင္းသည္။ မင္းႀကီး ထမင္းသံုးေဆာင္စဥ္ စာေရးမ်ားက ရွာလာေ သာစာမ်ားကို ကိုယ္စီဖတ္ျပ ရသည္။ ဖတ္ၿပီးေသာအခါ ထုတ္ႏုတ္ ကူးယူရမည့္စာမ်ားကို စာေရးမ်ား အား ကူးခိုင္းသည္။ မင္းႀကီး လက္ဖက္ရည္၊ ခ်ဳိခ်ဥ္ သံုးေဆာင္ စဥ္ စာေရးမ်ားကကူးထားေသာ စာမ်ားကို တိုက္ဆိုင္ရြတ္ဆိုျပရသည္။ ဤသို႔ ေန႔စဥ္ေဆာင္ရြက္သည္။ “မင္းႀကီးသည္ အိမ္သာသုိ႔သြား သည့္အခါ စာကိုၾကည့္႐ႈလ်က္ သြားသည္။ အိမ္သာတြင္းသို႔ေရာက္ ေသာအခါ မိမိၾကည့္႐ႈရန္ ကပ္ ထား ေသာစာကိုလည္း က်က္မွတ္ေပ သည္။ ¤င္းမင္းႀကီးသည္ နန္းေတာ္ သို႔ ဝင္ႀကဳိက္အခါသာ မ်က္စိႏွင့္ စာလြတ္သည္။ အိပ္မည့္ အခါမွာလြတ္ သည္။ ဤမွတစ္ပါး စာေပၾကည့္႐ႈ ျခင္း၌ မိမိကိုယ္ကို အားလပ္ခြင့္ မထား။ အခ်ိန္မျဖဳန္း ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည္” ဟု ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း က ဆိုသည္။
မိခင္ကို ႐ိုေသေလးစားမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဖာ္ျပထားသည္မွာ လည္း မွတ္သားဖြယ္ျဖစ္သည္။ မင္းႀကီး နန္းေတာ္သို႔ဝင္သည့္အခါ မိခင္အိမ္ကိုအရင္ဝင္ၿပီး ႐ိုေသစြာ ဦးသံုးႀကိမ္ခ်ၿပီးမွ နန္းေတာ္သို႔ဝင္ သည္။ နန္းေတာ္ကအျပန္တြင္ လည္း ထိုနည္းအတိုင္း မိခင္ကိုရွိခိုး ၿပီးမွ အိမ္ေတာ္သို႔ျပန္သည္။ မိခင္ ဝတ္ေသာ ထဘီ၊ အက်ႌမ်ား ေဟာင္းႏြမ္းလွ်င္ မိမိကုိယ္တုိင္ ယူ၍ ေလွ်ာ္သည္။ အိမ္၌ အင္တံုတြင္ထည့္ ကာ ေရစိမ္ၿပီး တစ္ညထားၿပီးမွ ေနာက္ေန႔တြင္ အဝတ္မ်ားကို အႀကိမ္ႀကိမ္ႏိွပ္ကာ၊ ႏွိပ္ကာ အညစ္ အေၾကး ကုန္ေအာင္ညႇစ္ ထုတ္ၿပီး ေရေကာင္းႏွင့္ ေလွ်ာ္ဖြပ္၍ ေနလွန္း ၿပီး ေျခာက္ေသြ႕ေသာအခါ မိခင္ အိမ္သို႔ သြားေပးသည္။ ထဘီ၊ အက်ႌ စိမ္ေသာေရမွ အေပၚယံေ ရၾကည္ကို သြန္ပစ္ၿပီး က်န္ေနေသာေၾကး (ဂ်ီး)အႏွစ္ကို ေနလွန္း၍ ေျခာက္ေသာ အခါ ေက်ာက္ျပင္မွာတင္၍ႀကိတ္ၿပီး နံ႔သာ၊ ပန္းေပါင္း တို႔ႏွင့္ ေရာစပ္ ႀကိတ္၍ နားေတာင္းလုပ္ၿပီး ေနလွန္း သည္။ ေျခာက္ေသြ႕ေသာအခါ ထိုနားေတာင္းကို နားမွာအၿမဲပန္ သည္။
‘အေမ့ထဘီ’ မွထြက္လာေသာ အႏွစ္အမႈန္႔ကို နံ႔သာပန္းေပါင္းတို႔ ႏွင့္ ေရာစပ္ၿပီး ‘နားေတာင္းပန္’ သည့္ မင္းႀကီးဦးၿခိမ့္၏ အျပဳအမူ ကား တစ္မူထူးျခားၿပီး အမိေက်းဇူး ကို ေဖာ္က်ဴးေသာ သေကၤတတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)
