ဝါဆိုလသည္ ျမန္မာလမ်ားတြင္ စတုတÄေျမာက္လျဖစ္၍ ေႏြဥတု၊ မိုးဥတု ႏွစ္ဥတုလံုး၌ ပါဝင္သည္။ ေႏြရာသီ သက္သက္မဟုတ္၊ ေႏြတစ္ပိုင္း၊ မိုးတစ္ပိုင္းေရာေႏွာေနေသာ ရာသီျဖစ္၍ ကဆုန္၊ နယုန္လမ်ားကဲ့ သို႔ အပူရွိန္ျပင္းထန္ျခင္းမရွိေတာ့ ေပ။ ရြာသြန္းေသာမိုးေရမွာ အလြန္ ေအးျမ၏။ ‘ဝါဆိုငယ္မွဝါေခါင္၊ ေရေဖာင္ေဖာင္ႏွင့္ ရြာ့ေတာင္က ေခ်ာင္း’ဟူေသာ အိုင္ခ်င္းႏွင့္အညီ ဝါဆိုလတြင္ မိုးသည္းထန္စြာ ရြာသြန္းသျဖင့္ ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ အင္း၊ အိုင္မ်ား၌ ေရျပည့္လွ်ံေနသည္ကို ျမင္ရမည္။
ဝါဆိုလျပည့္ေန႔ကား ‘သေႏၶ၊ ေတာထြက္၊ ဓမၼစက္၊ တစ္ခ်က္ျပာဋိ ဟာ’ ဆိုသည့္အတိုင္း သဗၺညဳတ ဥာဏ္ရွင္ဘုရားသခင္ကို ပဋိသေႏၶ ေနေတာ္မူျခင္း၊ ဘုရားေလာင္း သိဒၶတၴ မင္းသား ေတာထြက္ေတာ္ မူျခင္း၊ တရားဦးဓမၼစၾကာကို ေဟာၾကား ေတာ္မူျခင္း၊ ေရအစံု၊ မီးအစံု တန္ခိုး ျပာဋိဟာမ်ားကို ျပသေတာ္မူျခင္း ဟူေသာ ထူးျခားသည့္ ဘာသာေရး မွတ္တိုင္ႀကီးမ်ားကို စိုက္ထူခဲ့ေသာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ျဖစ္ သည္။
ထို႔အျပင္ ဝါဆိုလျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ရဟန္းသံဃာမ်ား ပုရိ မဝါကပ္ဆိုေတာ္မူၾကရသည္။ ထို႔ ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ ဝါဆိုလကို လထူးလျမတ္အျဖစ္ အေလးအျမတ္ျပဳၾကျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။
ေရွးအခါက ‘ပၪၥင္းေတာ္ခံပြဲ’ ကို ဝါဆိုလ၏ ရာသီပြဲေတာ္အျဖစ္ ဆင္ယင္က်င္းပေလ့ရွိၾကသည္။ ပၪၥင္းခံပြဲေတာ္ကို ပုဂံေခတ္ အေနာ္ ရထာမင္းလက္ထက္၊ ေထရဝါဒ သာသနာေတာ္ ထြန္းကား၍ ရဟန္း ေတာ္မ်ား အေျမာက္အျမားရွိေနသည္ေၾကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ ပၪၥင္းခံ မႈမ်ား ရွိမည္မွာ ဧကန္မလြဲေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ ပၪၥင္းခံ ရွင္ျပဳပြဲ စတင္ခဲ့သည္ဟု ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က မွတ္ယူၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ ပညာရွင္မ်ားကလည္း ပထမ အင္းဝေခတ္၌ ပၪၥင္းခံ ရွင္ျပဳပြဲေတာ္ ရွိေနၿပီဟုဆိုၾကသည္။
ေရွးျမန္မာတို႔သည္ ဗုဒၶဘာသာ သာသနာေတာ္တိုးတက္ စည္ ကားျပန္႔ပြားေရးႏွင့္ ဗုဒၶယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားကိုရရွိေရး ဟူ ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ၂ရပ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ပၪၥင္းခံ၊ ရွင္ျပဳ ပြဲေတာ္မ်ား က်င္းပခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ထို႔အျပင္ ဝါဆိုလ၌ ပၪၥင္းခံ၊ ရွင္ျပဳက်င္းပရျခင္းမွာလည္း ဝါဆိုလ သည္ (ဝါ) ဝါဆိုလျပည့္ေန႔သည္ ဘုရားသာသနာေတာ္တြင္ ပထမဆံုး ရဟန္းျဖစ္လာေတာ္မူေသာ ပၪၥဝဂၢီ ငါးပါး အရွင္ေကာ႑ညမေထရ္ျမတ္ ၏ ဧဟိဘိကၡဳရဟန္းျဖစ္သည့္ေန႔ ျဖစ္ျခင္း၊ ရွင္ျပဳရဟန္းခံၿပီးသည္ႏွင့္ ဝါဆိုရန္ အသင့္ျဖစ္ရျခင္း၊ နယုန္လ ဝါဆိုေတာ္ျပန္ပြဲေအာင္သူမ်ားကို ပၪၨင္းခံရွင္ျပဳရန္ အဆင္ေျပျခင္း စေသာ အေၾကာင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ သည္။ ထိုမွတစ္ဖန္ ထူးျမတ္လွသည့္ ဝါဆိုလျမတ္တြင္ ဘာသာေရးပြဲေတာ္ အျဖစ္ ဝါဆိုေတာ္ကို က်င္းပခဲ့သည္။
ဝါဆိုပြဲေတာ္ဆိုသည္မွာ ဝါဆိုလ၌ က်င္းပသည့္ ဘာသာေရးယဥ္ေက်းမႈ ပြဲမ်ားကို စုေပါင္းေခၚေဝၚထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ဝါဆိုပြဲေတာ္တြင္ ပါဝင္ေသာ ပြဲေတာ္သံုးရပ္ရွိသည္-
(က) သံဃာေတာ္မ်ား ဝါဆိုပြဲ
(ခ) ဝါဆိုပန္းႏွင့္ ဝါဆိုသကၤန္းလွဴပြဲ
(ဂ) သက္ႀကီး၊ ဝါႀကီးပူေဇာ္ကန္ေတာ့ပြဲ
သံဃာေတာ္မ်ား ဝါဆိုပြဲေတာ္ သည္ ျမတ္စြာဘုရား သက္ေတာ္ ထင္ရွားရွိစဥ္ကပင္ ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ပြဲေတာ္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာ ၏ တပည့္သာဝကမ်ားသည္ ဥတုသံုးလီ ဆယ့္ႏွစ္ရာသီ ပတ္လံုး ခရီးသြားလာေနၾကသည္။ ထိုသို႔ ေနပူမေရွာင္၊ မိုးရြာမေရွာင္ သြားလာ ေနၾကျခင္း ေၾကာင့္ ထိုခရီးသြားသံဃာေတာ္မ်ား နင္းမိသျဖင့္ စိမ္းရွင္ ေသာ ျမက္ပင္၊ စိုက္ပ်ိဳးပင္မ်ား ပ်က္စီးကုန္၏။ ပိုးမႊားစသည့္ သတၱဝါ ငယ္တို႔သည္လည္း အေျမာက္အျမား ေသေၾက ပ်က္စီးကုန္၏။ ထို အခါလူအမ်ားက ထိုရဟန္းတို႔အား ကဲ့ရဲ႕ျပစ္တင္ ဆိုၾကသည္။ ျမတ္စြာ ဘုရားရွင္သည္ ထိုအေၾကာင္းကို ၾကားသိေတာ္မူ သည့္အခါ တပည့္ သာဝကမ်ားအား ဆံုးမၾသဝါဒေပးေတာ္မူ၍ ‘ရဟန္း ေတာ္မ်ားသည္ ဝါဆိုလျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔၌ျဖစ္ေစ၊ ဝါေခါင္လ ျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔၌ ျဖစ္ေစ ဝါဆို၊ဝါကပ္ ျပဳၾကရမည္။ ဝါတြင္း သံုးလပတ္လံုး မည္သည့္ အ ရပ္သို႔မွညအိပ္ညဥ့္ေနမသြားၾကရ’ဟု ဝါဆို ဝါကပ္ ဥပေဒကို ပညတ္ေတာ္မူ လိုက္ေပသည္။
ထိုအခ်ိန္မွစ၍ သံဃာေတာ္မ်ား ဝါဆိုပြဲေတာ္ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ေပ သည္။ ဗုဒၶ၏ သာသနာေတာ္တစ္ရပ္လံုးရွိ သာသနာ့တာဝန္ထမ္း ရဟန္း ေတာ္မ်ားသည္ ဝါဆိုလျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဝါကပ္ျခင္းသည္ =ပုရိမဝါကပ္ျခင္းမည္၏။ အေၾကာင္း မညီၫြတ္သျဖင့္ဝါေခါင္လျပည့္ ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔၌ ဝါကပ္ျခင္းကို ‘ပစၧိမဝါကပ္ျခင္း’မည္၏။
ဝါဆိုလျပည့္ေန႔၌ျဖစ္ေစ၊ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ရက္ေန႔၌ျဖစ္ေစ ဝါဆိုလတြင္ ပြင့္ဖူးၾကသည့္ ပုန္းညက္ စပယ္ပန္းမ်ိဳးစံုတုိ႔ကို ေစတီပုထိုးမ်ား ၌ လွဴဒါန္းၾကေလ့ရွိသည္။ တခ်ိဳ႕သည္ ဝါဆိုပန္းႏွင့္ ဝါဆို ဖေယာင္း တိုင္ႀကီးမ်ားကို ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းမ်ား၌ လွဴဒါန္းၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ေတာရြာ မ်ားတြင္ ကာလသား လူပ်ိဳမ်ားႏွင့္ မိန္းမပ်ိဳမ်ားသည္ အစုလိုက္ေတာထဲသို႔ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါး ဝါဆိုပန္းခူး ထြက္ၾကကာ သေျပပန္း၊ ပုန္းညက္ပန္းစသည့္ ပန္းမ်ိဳးစံုတို႔ကို ေစတီပုထုိးမ်ားသို႔ သြားေရာက္လွဴဒါန္းၾကသည္။ ထိုေန႔မ်ားတြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေရႊတိဂံုေစတီ၊ ဆူးေလေစတီ စသည့္ထင္ရွား ေသာ ေစတီပုထိုးမ်ား၌ ဝါဆိုပန္းကပ္သူမ်ား အထူး စည္ကားလွေပသည္။
သက္ႀကီးဝါႀကီး ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ပြဲသည္ ဂါရဝမဂၤလာပူဇာစ ပူဇေနယ်ာနမဂၤလာတရားေတာ္မ်ားႏွင့္ ညီၫြတ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ျမန္မာတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈအစဥ္အလာတစ္ခုျဖစ္ေပသည္။ ေရွးျမန္မာ ဘုရင္မ်ားလက္ထက္ကပင္ စည္ကားစြာက်င္းပခဲ့ေသာ အစဥ္အလာ အတိုင္း ျမန္မာတို႔သည္ ယခုေခတ္အထိ အသက္၊ သိကၡာ၊ ဝါႀကီးသူမ်ား အား ဝါဝင္ခါနီး၌ ပူေဇာ္ကန္ေတာ့လ်က္ရွိၾကသည္။
ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္ေတာ္မူၾကသည့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး မ်ားသည္ပင္လွ်င္ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါတပည့္၊ ပရိသတ္အေပါင္း ၿခံရံ လ်က္ မိမိထက္သိကၡာ၊ ဝါႀကီးေတာ္မူသည့္ နီးစပ္ရာဆရာေတာ္ ႀကီးမ်ား အား ကန္ေတာ့္ပြဲမ်ားျဖင့္ ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ၾကကာ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ယဥ္ေက်းမႈအစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္းၾကလ်က္ရွိေပသည္။ ဤသို႔ေသာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔၏ အစဥ္အလာေကာင္းသည္ ကမၻာတည္သေရြ႕ တည္တံ့ေနမည္ ျဖစ္သည္။
မီျငမ္း
ဦးေအးခိုင္(ဘီေအ)
အစိုးရဓမၼာစရိယႏွင့္ ေစတီယဂၤဏ (ေရႊတံဆိပ္ရ အ႒ကထာ..အေက်ာ္)
ဓမၼာစရိယ၏ ဆယ့္ႏွစ္လရာသီ ျမန္မာ့႐ိုးရာရာသီပြဲေတာ္မ်ား
ျမတ္မင္းလိႈင္
