ဘာသာေဗဒဆိုေသာ ဘာသာ ရပ္ႏွင့္ ကြၽန္ေတာ္ဘယ္လို ေရစက္ဆံု ရသည္ဆိုသည့္အေၾကာင္းကို ေျပာ ဖို႔စိတ္ကူးရလာျခင္းမွာ ကြၽန္ေတာ့္ မိတ္ေဆြႀကီး ဆရာဦးအံ့ေက်ာ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ပါသည္။ လြန္ခဲ့ေသာလက ဆရာဦးအံ့ေက်ာ္ က ေမာ္လၿမိဳင္ကေနၿပီး ကြၽန္ေတာ့္ ဆီကို ဖုန္းဆက္သည္။ စာအုပ္ တစ္အုပ္ နာမည္ေျပာျပၿပီး ”အဲဒီ စာအုပ္ ခင္ဗ်ားလိုခ်င္တယ္မဟုတ္ လား။ ကြၽန္ေတာ္က ကိုယ္ခ်င္းစာ ပါတယ္။ မၾကာခင္ ကြၽန္ေတာ္ရန္ကုန္ လာမယ္။ ခင္ဗ်ားဖို႔ အဲဒီစာအုပ္ယူခဲ့ မယ္” ဟု ေျပာသည္။ ကြၽန္ေတာ္က ‘ဝမ္းသာပါတယ္ဆရာ။ ေက်းဇူး လည္းတင္ပါတယ္”ဟု ျပန္ေျပာလိုက္ သည္။
ဆရာဦးအံ့ေက်ာ္ေရာက္လာ ေတာ့ သူမိတၱဴကူးလာေသာ စာအုပ္ ကြၽန္ေတာ့္ကို ေပးသည္။ စာအုပ္ မွာ ကြၽန္ေတာ္အျမတ္တႏိုး သိမ္း ထားခဲ့ၿပီး တပည့္ေက်ာင္းသားတစ္ ေယာက္ကို ငွားမိရာမွ ျပန္မရေတာ့ ေသာ စာအုပ္ျဖစ္သည္။ စာအုပ္ နာမည္က ဗိုလ္ဗကို၏ ေယး တကၠသိုလ္ခရီးသည္ ျဖစ္သည္။ ကြၽန္ေတာ္က ထိုစာအုပ္ ျပန္မရ၍ အလြန္ႏွေျမာမိေၾကာင္း ေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္တြင္ ထည့္ေရးဖူးရာ ဆရာ ဦးအံ့ေက်ာ္ဖတ္မိ၍ စာအုပ္သမား ခ်င္း ကိုယ္ခ်င္းစာေသာစိတ္ျဖင့္ သူ႔ မွာရွိေသာထိုစာအုပ္ကို တကူးတက မိတၱဴကူး၍ ကြၽန္ေတာ့္ကို လက္ေဆာင္ ေပးျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ‘ဆရာအံ့’ ကို မ်ားစြာေက်းဇူးတင္ေနပါသည္။
ဘာသာေဗဒ (Linguistics) ဆိုေသာ ေဝါဟာရကို ကြၽန္ေတာ္စၿပီး ေတြ႕ဖူးသည္မွာယခုေျပာေနေသာ ေယးတကၠသိုလ္ခရီးသည္ စာအုပ္မွာ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုစာအုပ္ဝယ္ခဲ့ပံုက ေလးကိုလည္း အမွတ္တရ ျဖစ္ေနပါ သည္။ ထိုစာအုပ္မွာ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ႐ႈမဝစာအုပ္တိုက္ ကပံုႏွိပ္ေသာ စာအုပ္ျဖစ္သည္။ ထို အခ်ိန္က ကြၽန္ေတာ့္မွာ ဆယ္တန္း ေအာင္ၿပီး တကၠသိုလ္ ပထမႏွစ္ (ဥပ စာတန္း)တက္ေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ အား လပ္ရက္ တစ္ရက္တြင္ ၿမိဳ႕ထဲသို႔ သြားရင္း စာအုပ္ဆိုင္တစ္ဆိုင္မွာ ထို စာအုပ္ကို ေတြ႕လိုက္သည္။ အမွတ္္ တရတစ္ခုမွာ စာအုပ္ေနာက္ေက်ာဖံုး တြင္ ‘တစ္အုပ္ ၁ က်ပ္’ဟု စာအုပ္ တန္ဖိုးကို ေဖာ္ျပထားျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က ထိုစာအုပ္အရြယ္ လံုး ခ်င္းဝတÄဳမ်ား၏ ပံုမွန္တန္ဖိုးမွာ ၂ က်ပ္ျဖစ္သည္။ ထိုစာအုပ္ကို ၁ က်ပ္ ႏွင့္ ေရာင္းသည္ဆိုေတာ့ အလြန္ေစ်း သက္သာသည္။ စာအုပ္ကိုဝယ္ၿပီး အိမ္ျပန္ေရာက္ေတာ့ ခ်က္ခ်င္းဖတ္ လိုက္သည္။ အေမရိကန္ ျပည္ ေထာင္စု ေယးတကၠသိုလ္သို႔ ဘာသာ ေဗဒပညာရပ္ သြားေရာက္သင္ယူခဲ့ ေသာ ဆရာဗိုလ္ဗကို၏ အေတြ႕အႀကံဳ မ်ားမွာ အလြန္စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းပါသည္။ စာအုပ္ဖတ္ၿပီးၿပီး ခ်င္း လူငယ္တစ္ေယာက္အေနႏွင့္ အင္အားသစ္ေတြ တိုးပြားလာသလို စိတ္ထဲမွာ ခံစားလိုက္ရပါသည္။
ဆရာဗိုလ္ဗကိုသည္ ေယးတကၠ သိုလ္မွ ဘာသာေဗဒပညာရပ္ျဖင့္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ရခဲ့ေသာ ပညာရွင္ ျဖစ္သည္။ ကြၽန္ေတာ္သတိျပဳမိ သေလာက္ ကိုလိုနီေခတ္တြင္ ဆရာ ႀကီးဦးေဖေမာင္တင္ႏွင့္ ဆရာႀကီး ဦးဝန္တို႔သည္ ဘာသာေဗဒႏွင့္ ထိေတြ႕ခဲ့ရေသာ ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ သည္။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္တြင္ ဆရာ ဗိုလ္ဗကိုသည္ ဘာသာေဗဒျဖင့္ ဦးဦးဖ်ားဖ်ား မဟာဘြဲ႕ရခဲ့ေသာ ဘာသာေဗဒပညာရွင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုစာအုပ္ကိုဖတ္ၿပီးေနာက္ ဘာသာ စကားမ်ားကို သိပၸံနည္းက် ေလ့လာ ေသာ ဘာသာေဗဒပညာရပ္ အေၾကာင္း ရိပ္ဖမ္းသံဖမ္းမွ် သိခဲ့ရပါ သည္။ ျမန္မာဘာသာစကားကို စနစ္တက် ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာပံုအေၾကာင္း လည္း သိရပါသည္။ ဘာသာေဗဒ ပညာရပ္ႏွင့္ေတာ့ ထိေတြ႕ခြင့္ မရ ေသးပါ။
ကြၽန္ေတာ္၏ စာဖတ္သက္ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ျမန္မာစာေပဆိုင္ ရာ စာမ်ားကိုလည္း ဖတ္ပါသည္။ ျမန္မာဘာသာစကားဆိုင္ရာ စာမ်ား ကိုလည္း ဖတ္ပါသည္။ ေနာက္ထပ္ သတိရသည္မွာ ၁၉၅ဝ ျပည့္ႏွစ္ေက်ာ္ ကာလက လစဥ္ပံုမွန္ထုတ္ေဝေသာ ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္မ်ားမွ ဘာသာ စကားဆိုင္ရာစာမ်ားကို ငယ္စဥ္က ပင္ သတိျပဳမိပါသည္။ ဆရာႀကီး ဦးဖိုးလတ္တို႔ ဆရာႀကီး ဦးသာျမတ္ တုိ႔၏ ျမန္မာစကားအေၾကာင္း ေဆာင္းပါးမ်ားကို ထိေတြ႕ခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ကြၽန္ေတာ္၏အသက္အရြယ္ အရ ထိုစာမ်ားကို နားလည္ႏိုင္စြမ္း မရွိခဲ့ပါ။ အလယ္တန္းေက်ာင္းသား ဘဝက စာၾကည့္တိုက္မွဴး လုပ္ရစဥ္ ေက်ာင္းစာၾကည့္တိုက္အတြက္ ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္မ်ား လစဥ္ပံုမွန္ ဝယ္ခဲ့ပါသည္။ တစ္အုပ္ ၁ က်ပ္ျဖစ္ ပါသည္။ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ထဲထဲဝင္ဝင္ မသိေသးေသာ္လည္း ျမန္မာအကၡရာ သမိုင္းအေၾကာင္း၊ ျမန္မာေဝါဟာရ မ်ား၏ အဓိပၸါယ္အေၾကာင္း ေဆာင္း ပါးေခါင္းစဥ္မ်ားကို မွတ္မိေနပါ သည္။ ဆရာဗိုလ္ဗကိုေရးေသာ ဘာသာေဗဒအေၾကာင္း ေဆာင္းပါး တစ္ေစာင္၊ ႏွစ္ေစာင္လည္း ေတြ႕ဖူး ပါသည္။
ျမန္မာဘာသာစကားကို စိတ္ ဝင္စားလာေအာင္ ကြၽန္ေတာ့္စိတ္ အာ႐ံုကို ဆြဲေဆာင္ေသာ ေဟာေျပာ ခ်က္မ်ားကို ထိုစဥ္က ျမန္မာ့အသံ တြဲဖက္အစီအစဥ္ေခၚ အစီအစဥ္မွ ထုတ္လႊင့္သည္ကို စိတ္ဝင္တစား နားေထာင္မိရာမွ ပို၍စိတ္ဝင္စားလာ ပါသည္။ ဆရာလွသမိန္၏ ေဟာ ေျပာခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာ စကားသံမ်ား ေျပာင္းလဲပံုအေၾကာင္း၊ ျမန္မာစကားလံုးမ်ား ဖြဲ႕စည္းပံု အေၾကာင္း၊ ျမန္မာဘာသာစကားထဲ သို႔ ဝင္ေရာက္လာေသာ ေမြးစား စကားလံုးမ်ားအေၾကာင္း စသည့္ စိတ္ဝင္စားစရာမ်ားကို ဆရာက ၁၅ မိနစ္ခန္႔ အပတ္စဥ္ ေဟာေျပာပါ သည္။ မၾကာမီမွာပင္ ဆရာလွသမိန္ ၏ ျမန္မာစာအရသာဆိုေသာ စာအုပ္တစ္အုပ္ ဟံသာဝတီပံုႏွိပ္ တိုက္က ထုတ္ေဝသည္။ ၁၉၆ဝ ျပည့္ ႏွစ္ေက်ာ္ကာလကျဖစ္သည္။ ထို စာအုပ္ကေလးကို ဝယ္ဖတ္ရာက ျမန္မာဘာသာစကားကို စနစ္တက် ေလ့လာစိစစ္ပံုမ်ားကို စိတ္ဝင္စား လာရပါသည္။ ဆရာလွသမိန္ကို ကြၽန္ေတာ္၏ ဘာသာစကားေလ့လာ မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဥာဏ္မ်က္စိ ဖြင့္ ေပးေသာ ဆရာတစ္ဦးအျဖစ္ ေလး စားမိပါသည္။
ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ေသာအခါ ကြၽန္ေတာ္သည္ ျမန္မာစာေပ အေၾကာင္းကိုေရာ၊ ျမန္မာဘာသာ စကား အေၾကာင္းကိုပါ ဖတ္႐ႈ ေလ့လာခဲ့ေသာ္လည္း ကြၽန္ေတာ္၏စိတ္အာ႐ံုက ဘာသာစကားဘက္သို႔ ပို၍ တိမ္းၫႊတ္မႈရွိေၾကာင္း သတိျပဳ မိပါသည္။ ျပန္သတိရမိသည့္ အေၾကာင္း တစ္ခုမွာ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ မမေလး၏ သူလိုလူကို ဆယ္ေက်ာ္ သက္အရြယ္မွာ ဖတ္ခဲ့ရသည္။ ဦးခ်စ္ေမာင္က ေဒၚမမေလးထံ ေပး ပို႔ေသာ စာမ်ားအေၾကာင္းတြင္ ေတာင္သမန္လယ္စား ေမာင္ေဖငယ္ ၏ ေတးထပ္တစ္ပုဒ္ ပါဝင္သည္ကို ေတြ႕ရျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုေတးထပ္ ကေလးကို စဖတ္ရစဥ္က အလြန္ သေဘာက်သည့္အတြက္ ထိုစဥ္ ကပင္ အလြတ္ရေအာင္ က်က္ထား လိုက္ပါသည္။ သေဘာက်ရျခင္းမွာ ေရးဖြဲ႕ေသာ အေၾကာင္းအရာထက္ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ျမန္မာစာ သင္ပုန္းႀကီး စသင္ရသည့္အရြယ္ကပင္ ရြတ္ဆိုခဲ့ ရေသာ ဆင္တူအသံတြဲကေလးမ်ား ကို လွလွပပ တြဲစပ္ေရး ဖြဲ႕ထားေသာ ေၾကာင့္ျဖစ္ေၾကာင္း နားလည္လာ ရပါသည္။ ေတးထပ္ကေလးကို ေဖာ္ ျပလိုက္ပါသည္။
အတုလြန္ တင္ တင္ တင့္
ယဥ္ ယဥ္ ယဥ့္ တစ္ဆူ
ခင္ ခင္ ခင့္အမူ
ျမင္ ျမင့္ သူ မေနာ
ေၾကြ ေၾကြ ေၾကြ႕ ေဝ ေဝ့ ေဝတယ္
ေသ ေသ့ ေသေဇာ ျပတ္လို႔ေမာ’ ဟု စအခ်ီၿပီး …
ေရႊ ေရႊ႕ ေရႊ မံႈအသားႏွင့္
တစ္ပါးဝင့္ ၾကန္ ၾကန္႔ ၾကန္
ငါးပၪၥ လွ်ံ
ပတၱျမားမွန္ မွန္႔ မွန္ငယ္
စံ စံ့ စံ စံရွားခင့္ေလး”ဟု အဆံုးသတ္ထားပါသည္။ ဘာသာေဗ ဒပညာရွင္မ်ားက တက္က်သံ (Tone) ဟုေခၚေသာ ‘ျမန္မာဘာသာစကား ၏ သြင္ျပင္လကၡဏာတစ္ခုျဖစ္ေသာ အသံအနိမ့္အျမင့္သာ ကြဲသည္။ ထို အသံကေလးမ်ားက ကြၽန္ေတာ္၏ စိတ္အာ႐ံုကို ဆြဲေဆာင္ခဲ့ေသာ ေၾကာင့္ ထိုေတးထပ္ကေလးကို ႏွစ္ သက္မိျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဘာသာ စကား၏အလွကို အာ႐ံုတိမ္းၫႊတ္မိ ျခင္းသည္ ဘာသာစကား ေလ့လာမႈ ဘက္သို႔ပို၍ တိမ္းၫႊတ္သည့္သေဘာ ျဖစ္သည္ဟု ဆင္ျခင္သံုးသပ္မိပါ သည္။
ဘာသာေဗဒဆိုေသာ ပညာရပ္ ကို ေလ့လာဆည္းပူးျခင္း မျပဳရေသး မီကာလကပင္ ဘာသာစကားကို စိတ္ ဝင္စားခဲ့သည့္ ကြၽန္ေတာ့္ အေတြ႕ အႀကံဳျဖစ္ပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)
